Morgunblaðið - 21.03.2014, Blaðsíða 34

FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Ástæðan fyrir hvarfi malasísku Bo-
eing-777 þotunnar er enn með öllu á
huldu. Með ólíkindum þykir að jafn
stór flugvél geti horfið sporlaust af
yfirborði jarðar en hún var búin ým-
iss konar búnaði er alla jafna hefði
leitt rannsakendur og leitar- og
björgunarsveitir fljótlega á þann
blett sem hana er að finna á. Vand-
inn er sá að slökkt var á þessum bún-
aði í fluginu um það leyti sem hún yf-
irgaf flugstjórnarsvæði Malasíu.
Þrátt fyrir að stjórnendur rann-
sóknar þotuhvarfsins segi að flug-
menn þotunnar hafi sveigt af leið
með ásetningi og numið allan búnað
úr sambandi sem vísað hefði getað á
þotuna vilja sérfræðingar ekki úti-
loka að slys hafi orðið um borð í há-
loftunum. Svo sem að jafnþrýstings-
kerfi hafi hrunið eða umfangsmikill
eldur kviknað og valdið banvænni
lofteitrun. Gegn því vísa merki sem
gervihnettir námu frá þotunni, síð-
ast eftir að hún hafði verið á lofti í
tæpar átta stundir.
Eins og flest annað sem tengist
flugi malasísku þotunnar er það öll-
um ráðgáta hvers vegna slökkt var á
sjálfvirkum tilkynningarbúnaði (AC-
ARS) hennar, en hann sendir upp-
lýsingar um starfsemi vélkerfa þot-
unnar með ákveðnu millibili til
bækistöðva viðkomandi flugfélags.
Segir hún þannig sjálfkrafa af ferð-
um sínum – „hér er ég“ – fyrir milli-
göngu fjarskiptahnatta á hálftíma
fresti eða svo og nema hnettirnir
staðsetningu hennar jafnóðum.
Staðhæft er að slökkt hafi verið á
þessu kerfi öðrum hvoru megin við
síðustu talstöðvarfjarskipti flug-
stjórnarmiðstöðvar Malasíu við
hana. Hefðu flugmennirnir ekki átt
við búnaðinn og verið að glíma til
dæmis við umfangsmikla rafkerf-
isbilun í stjórnklefanum hefði AC-
ARS-búnaðurinn engu að síður
starfað áfram vegna varakerfa og
óháðra rafgeyma sem hann er
tengdur við. Fyrir liggur að þessi
búnaður var tekinn úr sambandi fyr-
ir síðustu talstöðvarsamskiptin og að
14 mínútum síðar hafi verið slökkt á
ratsjársvaranum. Hvarf þotan af
ratsjám flugstjórnarmiðstöðva rétt
eftir það. Hún sást áfram sem lítill
blettur á herratsjám í nágrenninu en
þar áttuðu menn sig ekki á hvað var
á seyði.
Sérfræðingar segja að hvað sem
gerst hefur eða komið fyrir þotuna
sé það afleiðing „aðgerða að yfir-
lögðu ráði“. Þurfi ríka þekkingu til
þeirra aðgerða sem þar var gripið til
í fluginu. Flugöryggissérfræðingur
bandarísku sjónvarpsstöðvarinnar
CNN segir það veigamikið atriði í
fluginu dularfulla að þotan sveigði af
flugleið sinni eftir að hún var komin
út úr loftrými Malasíu og áður en
hún kom undir stjórn flugstjórn-
armiðstöðvar í Víetnam. Þar á milli
er nokkurs konar einskismannsland
í háloftunum. Á þeim skika tók þotan
um níutíu gráða beygju til vinstri, af
norðlægri flugleið sinni til Peking.
Eftir það er fremur lítið vitað um
flug hennar, að því er látið hefur ver-
ið uppi.
Hvers vegna er hægt
að slökkva á ratsjársvara?
Vegna hvarfs malasísku Boeing
777-þotunnar, flugs 370, hafa vaknað
spurningar eins og sú hvers vegna
getur einhver slökkt á ratsjárvara
farþegaflugvélar? Lykiltækinu sem
gerir flugumferðarstjórum kleift að
fylgjast með og þekkja eina flugvél
frá öðrum á flugi. Fyrir því geta ver-
ið nokkrar fullgildar ástæður.
Rannsakendur þotuhvarfsins eru
þeirrar skoðunar að slökkt hafi verið
á ratsjársvara flugs 370 af ásettu
ráði. Með því hefur ekki einungis öll
leit að flugvélinni verið torsóttari
heldur verið í raun hylmt yfir það
hvar hún er niður komin. Með þeim
afleiðingum að nú hálfum mánuði
eftir hvarf hennar eru fyrst að ber-
ast vísbendingar um það hvar Bo-
eing-777 þotunnar sé að leita.
Mjög fátítt mun vera að flugmenn
slökkvi á ratsjársvara á flugi. „En
svo lengi sem það eru flugmenn í
flugvélum þá geta þeir slökkt á kerf-
um,“ segir Andrew Thomas, aðalrit-
stjóri flugmálaritsins Journal of
Transportation Security.
Tveir ratsjársvarar eru í farþega-
þotum og stjórnhnappar þeirra til
hvors borðs, ýmist til að stilla annan
eða báða. Þegar annar er í gangi er
hinn venjulega í biðstöðu. Til að
slökkva á ratsjársvara snýr flug-
maður fjölvalstakka á staðsetning-
una „slökkt“. Hinn ratsjársvarinn
tekur ekki sjálfkrafa við ef slökknar
á þeim fyrri, heldur þyrfti að stilla
stjórntakka hans á viðeigandi hátt.
Flugmenn virðast forviða á því
hvers vegna einhver skyldi slökkva á
ratsjársvara, eins og í tilviki malasís-
ku þotunnar. John Gadzinski, flug-
stjóri á Boeing 737-þotum, segir
kollega sína yppta öxlum og verða
eitt spurningarmerki í framan.
Nákvæm tækni en lítt notuð
 Slökkt á sjálfvirkum tilkynningarbúnaði um borð í malasísku farþegaþotunni sem hvarf sporlaust
fyrir hálfum mánuði  Einnig slökkt á ratsjárvara í þotunni  Sveigði af fyrirhugaðri flugleið
Ljósmynd/Boeing
Stjórnklefi Mynd úr stjórnklefa farþegaflugvélar af gerðinni Boeing 777, sömu gerðar og vélin, sem hvarf.
34 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. MARS 2014
F
A
X
:
5
6
5
-2
3
6
7
N
ET
FA
N
G
:V
EI
SL
UL
IS
T@
VE
IS
LU
LIS
T.I
S
ST
O
FN
AÐ
19
75
Skútan
H Ó L S H R A U N 3
220 HAFNARJÖRÐUR
SÍMAR: 555-1810 / 565-1810
WWW.VEISLULIST. IS
PANTANIR FYRIR VEISLUR
ÞURFA AÐ BERAST TÍMALEGA.
GÓÐ FERMINGARVEISLA
GLEYMIST SEINT...
Fermingar-
veisla
Bjóðum nokkrar gerðir af fermingarborðum.
Fjölbreyttir réttir smáréttaborðanna okkar henta bæði í hádegis- og kvöldveislur.
Tertu og
Tapasborð
frá 3.640.-
Fermingar
kaffihlaðborð
frá 2.148.-
Súpa brauð og
smáréttir
frá 2.821.-
1 2 3
David Ison, prófessor við Embry-
Riddle-flugmálaháskólann, Aero-
nautical University, er gagnrýninn á
búnað, eða öllu heldur skort á hon-
um, til að fylgjast með flugvélum á
flugi. „Nú til dags er það óviðunandi
að geta ekki staðsett flugvélarnar
nákvæmlega öllum stundum. Tækni
til þess er fyrir hendi.“
Það beinir athyglinni að því
hvernig fylgst er með flugvélum á
flugi. Flugumferðarstjórar gera það
með ratsjám sem skila sínu hlut-
verki vel þegar flogið er yfir landi
en takmörk þeirra verða augljós
þegar flogið er út yfir haf. Þær
draga lítt út frá ströndum og og
aukinheldur nema þær ekki flug
undir tiltekinni hæð vegna kúlulög-
unar jarðarinnar. Óljóst er hversu
góð og áreiðanleg ratsjárdekkun er
á þeim slóðum sem þotan fór um, en
almennt má segja, að sé flugvél ekki
í sjónlínu ratsjár er ekki hægt að
greina staðsetningu hennar.
Ison segir að gera bæta megi að-
ferðir til að fylgjast með þotum á
flugi. Fjölbreytt tækni til þess er fyr-
ir hendi. Þar á meðal ADS-B, tæki
sem sjálfkrafa sendir stöðugt út
staðsetningu viðkomandi flugvélar
til annarra flugvéla og móttöku-
stöðva á jörðu niðri.
ADS-B getur m.a. komið í stað
ratsjár á afskekktum svæðum og á
svæðum þar sem ekki er gerlegt að
setja upp ratsjár. Ison segir að þotur
geti líka sent út staðsetningu sína
um gervihnetti eða hátíðni sendi-
stöðvar sem ná langa vegu. Hvorugt
þessara er algengt sem stendur, því
miður,“ segir hann.
Ljósmynd/Boeing
Á flugi Flugvél af gerðinni Boeing 777. Gagnrýnt er að tækni til að fylgjast
með flugvélum á flugi er gamaldags og ófullnægjandi.
Skortur á eftirlitsbúnaði
Todd Curtis, forstjóri AirSafe.com Foundation, segir að tæknilega
mögulegar útfærslur á betra eftirliti með flugvélum á flugi sé fyrir
hendi. „Til að koma breytingum í þessa veru í kring er þörf fyrir sam-
ræmdar aðgerðir af hálfu flugvélaiðnaðarins,“ segir hann.
Hvarf flugs MH370 þykir undarlegt í nútíma netvæddum heimi þar
sem meir að segja bílar eru tengdir breiðbandsneti og venjulegur
iPhone sé öflugri tölva en gagnageymslur í stjórnklefa farþegaflugvéla.
Á sama tíma sé tækniþróaðasta samgöngutæki veraldar – nútíma far-
þegaþota – enn sem komið á forneskjulegu stigi útvarpstækninnar. Í
þotum sé ekki að finna tölvusamband með nægri bandbreidd til að
senda stöðugt frá sér gögn sem safnað er í sífellu um flugið og geymt í
tölvum þeirra. Afleiðingin sé hættuleg þögn strax eftir eitt mesta flug-
slys á öldinni.
iPhone öflugri en flugtölvur
í stjórnklefa farþegaflugvéla
Á FORNESKJULEGU STIGI ÚTVARPSTÆKNINNAR