Læknablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 41

FRÆÐIGREINAR / ATVINNUSJÚKDÓMAR
187 konur og 63 karlar (1). Einungis voru tekin
með svör þeirra sem voru 16-64 ára til samræmis
við fyrri rannsókn á úrtaki íslensku þjóðarinnar og
þá stóðu eftir 176 konur og 53 karlar.
Einungis 25 konur eða 14% þeirra sem tóku
þátt í rannsókninni 1987 tóku einnig þátt árið 1993
sem eru 8% kvennanna sem þá tóku þátt. Ekki var
gerður sérstakur samanburður á þessum einstak-
lingum fyrir og eftir tilkomu flæðilínu.
Arið 1993 fengu samtals 811 einstaklingar í 11
fyrirtækjum spurningalista senda heim til sín. Svör-
un var 64% (522 einstaklingar), 419 konur (71%)
og 103 karlar (54%). Til samræmis við fyrri rann-
sókn voru einungis svör 16-64 ára tekin með og er
heildarfjöldi svarenda því 476 manns, 384 konur
og 92 karlar. Upplýsingar um aldur þátttakenda
fengust með spurningalistunum. Svarhlutfall var
mismunandi eftir fyrirtækjum allt frá 42% og upp
í 90%. Árið 1993 sögðust 323 kvennanna (84%)
vinna við flæðilínu. Það er þessi hópur, sem vinnur
nær eingöngu við snyrtingu, sem hér er borinn
saman við konur sem unnu fjölbreyttari störf í
fiskvinnslu fyrir tilkomu flæðilínu. Vinnuaðstæður
karlanna breyttust minna en kvennanna með til-
komu flæðilína, en einungis 22% þeirra eða 20
sögðust vinna við flæðilínu. Þar sem karlarnir voru
svo fáir og svarhlutfall lágt var ákveðið að skoða
alla karlana (92) sem einn hóp óháð því hvort þeir
ynnu við flæðilínu eða ekki.
Gerður var samanburður á algengi óþæginda
hjá fiskvinnslukonum árin 1987 og 1993 og reikn-
uð hlutfallstala (odds ratio) og 95% öryggismörk
(confidence interval, CI). Notuð var Mantel-
Haenszel jafna og lagskipt eftir aldri (10). Konum
og körlum var skipt í aldurshópa sem hver spannar
fimm ár, 16-19, 20-24 ... 60-64 ára. Mantel-Haens-
zel jafna var einnig notuð þegar gerð var lagskipt-
ing eftir starfsaldri í fiskvinnslu. Konunum var
skipt niður í fimm hópa eftir starfsaldri. í fyrsta
hópnurn voru þær sem unnið höfðu eitt ár eða
skemur, hópur tvö hafði unnið eitt til tvö ár, þriðji
hópurinn fjögur til níu ár, sá fjórði 10-15 ár og
fimmti hópurinn hafði unnið 16-37 ár. Með ofan-
nefndri lagskiptingu verður samanburðurinn milli
hópanna óháðari aldursdreifingu og starfsaldri
hópanna sem verið er að bera saman.
Ef hlutfallstalan var stærri en einn var meiri
hætta á að konur við flæðilínur hefðu óþægindi frá
viðkomandi líkamssvæði en þær konur sem unnu
ekki við flæðilínu, en öfugt ef hlutfallstalan er
minni en einn.
Leyfi Tölvunefndar fékkst fyrir rannsókninni.
Niðurstödur
Óþœgindi síðastliðna 12 mánuði: Algengi óþæginda
síðastliðna 12 mánuði meðal kvenna og karla er sýnt
í töflu I. Árið 1993 hafði algengi einkenna hækkað frá
Table 1. Prevalence of symptoms (%) in different anatomical regions during the last 12 months among workers in fish-fillet plants before (1987) and after the introduction of flow-line (1993).
Anatomical regions Women Men
Survey 1987 % (n=176) Survey 1993 % (n=323) Survey 1987 % (n=53) Survey 1993 % (n=92)
Neck 68 68 38 51
Shoulders 83 80 59 65
Elbows 13 20 21 18
Wrists 47 50 40 30
Upper back 33 38 30 35
Low back 65 68 59 64
Hips 28 28 19 18
Knees 36 30 28 34
Ankles 34 26 28 27
Head 52 55 26 33
Fingers 27 37 23 29
Table II. The Mantel-Haenszel odds ratio (OR) and the 95% confidence intervals for
symptoms in different anatomical regions during the last 12 months, stratified in five-
year age groups, comparing women working in fish-fillet plants before (1987) and
after the introduction offlow-line (1993).
Anatomical 95% confidence intervals
regions OR Lower Upper
Neck 1.0 0.7 1.4
Shoulders 0.8 0.5 1.3
Elbows 2.0* 1.2 3.3
Wrists 1.1 0.8 1.7
Upper back 1.3 0.9 1.9
Low back 1.1 0.7 1.6
Hips 1.0 0.7 1.5
Knees 0.8 0.5 1.2
Ankles 0.7** 0.4 1.0
Head 1.2 0.8 1.7
Fingers 1.7* 1.1 2.5
* p=0.02, ** p= =0.06
sjö af 11 líkamssvæðum meðal karla en frá sex af 11
svæðum hjá konum, miðað við rannsóknina 1987. í
töflu II sjást hlutfallstölur og öryggismörk vegna
óþæginda síðustu 12 mánuðina hjá konum, þegar lag-
skipt hefur verið eftir aldri. Tölurnar voru hæstar
vegna óþæginda í olnboga 2,0 og fingrum 1,7. Lægst-
ar voru tölurnar vegna óþæginda í ökkla 0,7. Meðal
karla hafði hlutfallstala óþæginda ekki vikið mark-
tækt frá einum eftir tilkomu flæðilína.
Óþœgindi síðustu sjö sólarhringa: Algengi óþæginda
síðustu sjö sólahringa meðal karla og kvenna er sýnt
í töflu III. Algengið hafði aukist frá níu svæðum hjá
konunum en frá átta svæðum hjá körlunum. Hlut-
fallstala vegna óþæginda síðustu sjö daga meðal
kvenna þegar skipt er eftir aldurshópum er sýnd í
töflu IV. Hlutfallstölurnar voru hæstar fyrir olnboga
2,1, fingur 1,9 og úlnliði 1,7. Meðal karla hafði hlut-
fallstala óþæginda ekki vikið marktækt frá einum
eftir tilkomu flæðilínu.
Óþœgindi og starfsaldur: Það voru hlutfallslega fleiri
sem höfðu stuttan starfsaldur árið 1993 heldur en
1987. Tuttugu og eitt prósent kvennanna höfðu unnið
þrjú ár eða skemur árið 1987 en 41 % árið 1993. Ekki
var hægt að sjá að algengi óþæginda væri hærra því
Læknablaðið 2000/86 117