Læknablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 64

S MÁS JÁI N
íslensk erfðagreining
fær ieyfi til rekstrar á
miðlægum gagnagrunni
■ Laugardaginn 22. janúar af-
henti Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra Kára Stefánssyni
forstjóra íslenskrar erfðagreiningar
ehf. rekstrarleyfi til gerðar og starf-
rækslu gagnagrunns á heilbrigðis-
sviði í 12 ár. Við það tækifæri sagði
Kári að nú myndu hefjast samn-
ingaviðræður fyrirtækisins við heil-
brigðisstéttir og vonaðist hann til
að þær yrðu komnar á það góðan
rekspöl innan nokkurra mánaða að
hægt yrði hefjast handa við gerð
gagnagrunnsins. Pess má geta að
fyrir rekstrarleyfið greiðir Islehsk
erfðagreining 70 milljónir króna á
ári auk hlutdeildar í hagnaði sem
verður þó aldrei meiri en 70 millj-
ónir.
Rekstrarleyfið er mikið að vöxt-
um, einar 800 blaðsíður þegar allt
er talið. í því er meðal annars að
finna lýsingar á þeim upplýsingum
sem flytja má í grunninn og örygg-
iskerfinu sem viðhaft verður við
dulkóðun upplýsinga. Engin leið er
að birta þetta efni hér í blaðinu en
benda má á að Morgunblaðið birtir
stærstan hluta þessara upplýsinga í
vefútgáfu sinni sem nálgast má um
veffangið www.mbl.is
í útvarpsfréttum var haft eftir
Sigurbirni Sveinssyni formanni LI
að engin ástæða væri fyrir lækna-
samtökin að endurskoða afstöðu
sína til gagnagrunnsins að rekstrar-
leyfinu útgefnu. Ekkert tillit hefði
verið tekið til gagnrýni lækna eða
annarra á lögin um gagnagrunn við
gerð rekstrarleyfisins.
Einnig kom fram í fréttum að nú
mætti búast við lögsóknum á hend-
ur ráðuneytinu vegna rekstrarleyf-
isins. Samtökin Mannvernd vilja
láta reyna á það fyrir dómstólum
hvort það standist ákvæði stjórnar-
skrár um friðhelgi einkalífsins og
alþjóðlega samninga sem íslenska
ríkið hefur undirritað.
Kvótalögin voru á sinn hátt neyðarlög
og því voru á þeim gallar sem hægt hefði
verið að laga ef megingallarnir hefðu ekki
verið þess eðlis að mögulegt var að leyfi
til nýtingar fiskistofnanna söfnuðust á fáar
hendur. Strax mátti sjá við þessum ann-
marka og lagfæra hann, en áður en hugað
var að því höfðu fjármagnsöflin notfært
sér gallana í gróðaskyni og því hafa allar
tilraunir til leiðréttinga á megingalla lag-
anna dregist á langinn og að sjálfsögðu
verja kvótaeigendurnir hann með kjafti
og klóm. Ef við berum þetta saman við
gagnagrunnslögin, sem eins og kvótalögin
brjóta í bága við mannréttindaákvæði
stjórnarskrárinnar, er munurinn sá að það
lá ekkert á að setja gagnagrunnslögin,
hvað þá að flýta þeim. í stað þess hefðu
rnenn átt að hugsa sinn gang og ganga frá
lögum um mannréttindi og sérlega að
lagfæra lögin um réttindi sjúklinga í það
horf að þeirra réttindi væru tryggð bæði
gagnvart ríkisvaldinu og einkafyrirtækj-
um.
Gagnagrunnslögin voru sett með hags-
muni gróðafyrirtækis að leiðarljósi og það
samræmist ekki hagsmunum þess að lag-
færa versta gallann sem er sá að hægt er
að setja sjúkraskýrslur einstaklinga inn í
grunninn án upplýsts samþykkis. Það er
brot á mannréttindum og auk þess á jafn-
réttisákvæðum stjórnarskrárinnar því lög-
in mismuna þeim sem geta borið hönd
fyrir höfuð sér (sagt sig úr grunninum) og
hinum sem eru til þess vanmáttugir af ein-
hverjum orsökum. En fyrirtækið mun
verja mannréttindabrotin með kjafti og
klóm.
Vonum seinna hafa málaferli risið út af
kvótalögunum, sem nú eru í uppnámi. Nú
þegar eru málaferli vegna gagnagrunns-
laganna í uppsiglingu og þeim mun fjölga
þegar á reynir. Læknar ættu að gefa því
gaum, að þegar og ef þeir færa trúnaðar-
upplýsingar sjúklinga inn í gagnagrunninn
eru þeir að taka á sig, ekki aðeins siðferði-
lega heldur einnig lagalega ábyrgð.
Heimildir
1. MacGyvers VL. Value. The University of Southem
Louisiana 1999.
2. Óbirt skjöl um viðskipti mænusiggssjúklings við
íslenska erfðagreiningu.
3. Edelstein W. Max Planck Institute for Human De-
velopment. Óbirt grein.
4. Fortun M. Iceland Cometh to Commercial Geno-
mics: From the Individual as Biomass to the Nation
as Database. Óbirt erindi.
5. Riis P. Biobanker som salgsvarer. Ugeskr læger
2000; 162:102.
6. Hannibalsson Ó. Morgunblaðið 11. janúar 2000:34.
7. Reykjavíkurbréf. Morgunblaðið 16. janúar 2000:
33.
8. Anderson R. Comments on the Security Targets
for the Icelandic Health Database. Óbirt álit.
ATMOS; AstraZeneca, 950188
Forðaplástur; G 03 B A 03
Hver forðaplástur inniheldur: Testosteronum INN
12,2 mg (gefur frá sér 2,5 mg/24 klst.) eða 24,3 mg
(gefur frá sér 5 mg/24 klst.) et constit. q.s. Eigin-
leikar: Atmos er forðaplástur, sem inniheldur
hormónið testósterón. Lyfið bætir upp minnkaða
testósterónframleiðslu í líkamanum hjá karlmönn-
um með kynkirtlavanseytingu (hypogonadism).
Eðlilegur styrkur testósteróns næst strax á fyrsta
sólarhring meðferðar. Með því að setja plástur á á
kvöldin er líkt eftir eðlilegri sólarhringssveiflu test-
ósteróns í blóði. Umbrot á sér fyrst og fremst stað í
lifur. Stærsti hluti umbrotsefna skilst út með þvagi
sem glúkúroníð eða súlfatefnasambönd.. Engin
uppsöfnun á sér stað í líkamanum. Ábendingar:
Uppbótarmeðferð við testósterónskorti hjá karl-
mönnum með kynkirtlavanseytingu. Frábending-
ar: Krabbamein í blöðruhálskirtli. Varúð: í upphafi
meðferðar skal fylgjast með breytingum á blóð-
þrýstingi hjá sjúklingum með óstöðugan blóðþrýst-
ing. Hjá sjúklingum með rauðkornadreyra (poly-
globulia) eða skerta lungnastarfsemi skal fylgjast
með Hb-gildum, þar sem meðferð með testóster-
óni getur aukið rauðkornamyndun. Hjá sjúkling-
um með skerta hjartastarfsemi, nýrnasjúkdóma
eða lifrarskemmdir, skal fylgjast með mögulegri
vökvasöfnun og bjúg. Reynsla af notkun lyfsins til
þess að koma af stað kynþroska hjá piltum liggur
ekki fyrir. Atmos er ekki ætlað konum. Aukaverk-
anir: Tímabundnar og staðbundar húðbreytingar
þar sem plásturinn er settur á koma fram hjá um
50% sjúklinga. Algengar (>1%): Húð: Hörunds-
roði með eða án blöðrumyndunar, ofnæmisútbrot,
kláði. Mjög sjaldgæfar (<0,1 %): Almennar. Þreyta,
höfuðverkur. Miðtaugakerfi: Þunglyndi, óróleiki.
Innkirtlakeifi: Brjóstastækkun. Húð: Bólur. Við
langtímameðferð geta andrógenar valdið skerð-
ingu á eistnastarfsemi (tímabundið). Milliverkanin
Andrógenar milliverka við cíklóspórín og fenó-
barbital. Meðferð með andrógenum getur dregið
úr insúlínþörf sykursjúkra.
Skam m tastœrðir.
Skömmtun lyfsins er einstaklingsbundin og er háð
þeim testósteróngildum sem nást. Venjulegur
skammtur er tveir plástrar 2,5 mg/24 klst. eða einn
plástur 5 mg/24 klst. einu sinni á sólarhring (sett á
að kvöldi). Testósteróngildin eru í hlutfalli við lík-
amsþyngd og sjúklingar þyngri en 120 kg geta þurft
stærri skammta. Þar sem upptaka testósteróns er
háð snertingu húðar og plásturs skal setja plástur-
inn á þurra, slétta og hreina húð, helst á baki, upp-
handlegg, bol, læri eða sitjanda. Ef plástur er settur
á mjóalegg eða efri hluta brjóstkassa getur borist
minna af testósteróni til líkamans. Velja skal stað
þar sem plásturinn er settur á þannig að sama
svæði sé ekki notað nema á 7 daga fresti. Plásturinn
má hafa á þegar farið er í bað eða sturtu. Ef plást-
ur losnar af að nóttu eða fyrri hluta dags skal setja
nýjan plástur á. Ef plástur losnar síðar um daginn
skal setja nýjan plástur á venjulegum skiptitíma.
Athugið: Opnuð pakkning: Plástur skal nota strax
og hann hefur verið tekinn úr innri umbúðunum.
Fleygja skal skemmdum plástrum.
Pakkningan
Forðaplástur 2,5 mg/24 klst.: 60 stk. - 8.267 kr.
Forðaplástur 5 mg/24 klst.: 30 stk. - 8.267 kr.
Greiðslufyrirkomulag: E
Sjá ítarlegri upplýsingar um lyfið í texta Sérlyfja-
skrár 1999.
Umboð á íslandi: Pharmaco hf. AstraZeneca,
Hörgatúni 2,221 Garðabæ.
Sími: 535 7151. Fax : 565 7366.
Lyfjanefnd ríkisins, 15. júlí 1998.
136 Læknablaðið 2000/86