Læknablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / FARALDSFRÆÐI
□ Have a general practician
| Meet with him/her regularly
%
lOO-i
80-
60-
40-
20-

Fig. 3. Percentage of
respondants who replied
positively to the questions:
Do you have a general
practician? and: Do you
meet with him/her on
regular hasis (at least
once a year)? 95% confi-
dence interval shown.
Fig. 4. Percentage ofre-
spondants who replied to
the question: How
accessible/inaccessihle do
you find tlie healtlt care
system? with Rather or
Very accessible. 95%
confidence interval shown.
Miklum meirihluta eða 84,3% fannst heilbrigð-
iskerfið frekar eða mjög aðgengilegt en eins og
sést á mynd 4 og töflu II var þetta hlutfall lægra hjá
minna menntuðum. Munur milli hópa reyndist
ekki marktækur en fyrir leitni var p<0,05 (Við-
auki, spurning 31).
Viðhorf þátttakenda til heilbrigðiskerfisins var
almennt mjög jákvætt og ekki fannst teljandi mun-
ur milli hópa hvað það varðaði. Af svarendum
fannst 92% þeir hafa hlotið viðeigandi úrlausn á
vanda sínum síðast þegar þeir fóru til læknis, voru
ánægð með úrlausnina og töldu frekar eða mjög
miklar líkur á að þeir fengju bót meina sinna hjá
heilbrigðiskerfinu ef þeir yrðu alvarlega veikir
(Viðauki, spurningar 23,27,28). Nær allir, eða
97%, bjuggust við frekar eða mjög jákvæðu við-
móti frá heilbrigðisstarfsfólki ef þeir þyrftu að
leita til heilbrigðiskerfisins (Viðauki, spurning 32).
Umræður
í rannsóknum undanfarinna ára hefur ýmislegt kom-
ið í ljós um tengsl menntunar og heilsufars. I fyrsta
lagi gefur menntun vísbendingu um aðstæður í upp-
vexti sem hafa áhrif á heilsufar síðar á ævinni (14,15).
í öðru lagi leiðir mikil menntun að jafnaði af sér gott
starf og góða afkomu sem aftur hefur jákvæð áhrif á
heilsu (14,15). í þriðja lagi eru sálfélagslegir (psycho-
social) þættir eins og þunglyndi, vonleysi og vöntun á
félagslegum tengslum algengari meðal minna mennt-
aðra (14) og taldir leiða af sér verri heilsu. I fjórða
lagi eru atferlislegir þættir. Ahættutengt atferli eins
og reykingar, hreyfingarleysi og óheppilegt mataræði
hafa tengsl við menntun (14) og eru meðal helstu
áhættuþátta kransæðasjúkdóma. Spumingar okkar
snertu á einn eða annan hátt þessa ofangreindu þætti.
Þekking á áhœttuþáttum kransœðasjúkdóma:
Með hliðsjón af niðurstöðum Kristjáns og félaga
um tengsl menntunar og áhættuþátta kransæða-
sjúkdóma (16) athuguðum við hvort þau mætti
skýra með því að fólk með meiri menntun hefði
meiri áhuga á að fræðast um eigin áhættuþætti svo
sem blóðfitu, blóðþrýsting og líkamsþyngd.
Ekki fannst í rannsókn okkar greinilegt sam-
band milli menntunar og þess hvort fólk hafi
þekkingu á og fylgist með áhættuþáttum fyrir
kransæðasjúkdóma. Þegar kynin voru athuguð sitt
í hvoru lagi kom í ljós að stærra hlutfall kvenna í
hópum 3 og 4 en í hópum 1 og 2 létu mæla blóð-
þrýsting reglulega. Þetta kann að skýrast af því að
blóðþrýstingur er að meðaltali hærri hjá konum
með lægri menntun og þær eru einnig þyngri (16).
Þær væru því líklegri til að hafa fengið þær ráð-
leggingar að láta mæla reglubundið hjá sér blóð-
þrýsting.
Sýnt hefur verið fram á meiri áhættutengda
hegðun hjá minna menntuðum svo sem meiri
reykingar, hreyfingarleysi og óhollt mataræði
(14,16,18). Við prófuðum þá tilgátu að meðal
meira menntaðra telji menn heilsutengt atferli og
heilbrigt líferni skipta meira máli en meðal minna
menntaðra.
Niðurstöður okkar varðandi notkun á matar-
olíu og neyslu salts gáfu til kynna að meira mennt-
aðir hafi frekar tileinkað sér heilbrigðisráðlegg-
ingar hvað þetta varðar. Þó er sá fyrirvari á að nið-
urstöður varðandi saltneyslu voru ekki marktæk-
ar. Séu þessar ályktanir réttmætar gæti þetta stuðl-
að að hlutfallslega betri heilsu fyrrgreindra.
Viðbrögð við einkennum hjartadreps: Ekki
reyndist vera samband milli menntunar og líkinda
þess að fólk þekkti einkenni hjartadreps, brygðist
rétt við þeim (leiti læknis eða panti sjúkrabfl tafar-
laust) og vissi hvernig skal bera sig eftir hjálpinni
(viti í hvaða símanúmer skal hringja).
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að meðal lægri
stétta eru menn lengur að taka þá ákvörðun að
leita sér hjálpar eftir að einkenni hjartadreps gera
vart við sig og eru líklegri til að deyja utan sjúkra-
húsa í kjölfar kransæðastíflu (19,20). Niðurstöður
okkar styðja ekki þá tilgátu að sama eigi við um
okkar rannsóknarþýði.
Félagsleg tengsl: í fyrri rannsóknum hefur verið
96 Læknablaðið 2000/86