Læknablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 13

FRÆÐIGREINAR / FARALDSFRÆÐI
Meðalaldur úrtaks var 72,7 ár (staðalfrávik 6,6), sá
elsti 91 árs og yngsti 63 ára.
Þessi rannsókn var hluti af hóprannsókn
Hjartaverndar sem Tölvunefnd hefur heimilað.
Utbúinn var 32ja spurninga listi. Spurningarnar
voru frumsamdar fyrir utan fimm. I þremur spurn-
ingum (Viðauki, spurningar 21-23) var notað
orðalag úr könnun Gallup fyrir landlæknisemb-
ættið 1998 (24). Orðalag hinna tveggja spurning-
anna (Viðauki, spurningar 29,30) var fengið úr
könnun Rúnars Vilhjálmssonar og fleiri á heil-
brigði og lífskjörum Islendinga, framkvæmd 1998.
Spurningarnar vörðuðu: a) Þekkingu á áhættu-
þáttum hjarta- og æðasjúkdóma, b) mat á alvar-
leika sjúkdómseinkenna, c) þekkingu á einkenn-
um hjartakveisu og viðbrögðum við einkennum
hjartadreps, d) skyndihjálparþekkingu, e) þekk-
ingu á neyðarlínunúmeri, f) félagsleg tengsl, g)
persónuleg samskipti við heilbrigðisstarfsfólk, h)
notkun á og aðgengi að heilbrigðisþjónustu og i)
reynslu af og væntingar til heilbrigðiskerfisins
(Viðauki). Spurningarnar voru í einum til níu lið-
um og öllum svarað með því að krossa í viðeigandi
reit, ýmist já eða nei eða gefnir fjórir til fimm
kvarðaðir svarmöguleikar. í sumum fjölliða spurn-
ingum var gefinn kostur á að bæta við svar skrif-
lega og voru þau svör kóðuð þar sem það átti við.
Spurningalistarnir voru tölusettir með raðtölum 1-
400 og hægt að finna kennitölu svarenda út frá
þeim og bera þá saman við gögn Hjartaverndar,
svo sem upplýsingar um menntun, aldur og kyn.
Þann 13. janúar 1999 var eftirfarandi sent í pósti til
allra sem lentu í úrtakinu: spurningalistinn, fylgi-
bréf varðandi eðli og markmið spurningalistans og
frímerkt svarumslag.
Sextán dögum síðar var ítrekunarbréf sent til
þeirra sem ekki höfðu svarað þar sem minnt var á
spurningalistann og gerð grein fyrir mikilvægi þess
að allir svöruðu. Mánuði eftir upphaflegu sending-
una var hringt í þá sem enn höfðu ekki svarað eða
haft samband á annan hátt. Sautján dögum síðar
hafði náðst samband við alla nema þrjá karla og 10
konur sem svöruðu ekki.
Þegar ítrekunarbréf var sent út hafði 151 svar
borist eða 38,9%. Þegar byrjað var að hringja í
þátttakendur höfðu borist 258 svör eða 66,5%.
Lokafjöldi þeirra sem svöruðu var 306 eða 79%.
Þegar ofangreindri framkvæmd var lokið kom í
ljós að vegna mistaka við gerð úrtaks þurfti að
bæta 12 körlum í menntahóp 3 við úrtak og útiloka
12 karla úr menntahópi 2 til að jöfn dreifing í ald-
urs- og menntahópa næðist. Lokafjöldi viðbótar-
svarenda varð átta eða 66,6%.
Að þessu loknu var lokafjöldi svarenda orðinn
314 eða 78,5%. Svörun var nokkuð jöfn eftir kyni
og menntun (tafla I).
Tölfrœði: Til að meta spágildi menntunar (óháða
Table I. Number (%) answering the questionnaire, sub-
grouped by sex and educationat group.
Group Response
Male Female Total
i 37(73) 42(84) 79 (79)
2 39(80) 44(86) 83 (83)
3 40(80) 39(80) 79 (79)
4 38(76) 35(70) 73 (73)
Total 154(77) 160 (80) 314 (78.5)
Group 1: university, approximately 14 years of education or more.
Group 2: secondary school, approximately 13 years of education.
Group 3: intermediate school, approximately nine years of edu-
cation.
Group 4: primary school or less, approximately six years of edu-
cation or less.
breytan) fyrir svör í spurningalista (háða breytan)
var notuð línuleg aðhvarfsgreining (logistic regres-
sion). Annars vegar var hópur 4 hafður sem viðmið-
unarhópur og hópar 1, 2 og 3 bornir saman við
hann, fundið líkindahlutfall (odds ratio) og p-gildi.
Hins vegar var gerð leitniprófun (trend analysis)
með línulegri aðhvarfsgreiningu þar sem litið var á
menntun sem samfellda breytu og háða breytan var
svar við spurningu á já/nei formi. Viðeigandi stuðull
og p-gildi var fundið. Þar sem menntun fer vaxandi
frá hópi 4 til hóps 1 þá gefur jákvætt samband
menntunar við háða breytu neikvæðan leitnistuðul.
Þeim svörum sem ekki voru á já/nei formi, heldur á
formi kvarðaðra svarmöguleika, var umbreytt í já/
nei form til að einfalda útreikninga. í sumum fjöl-
liða spurningum voru fleiri en einn svarliður teknir
saman og úr þeim gerður einn já/nei liður. Hvorki
var leiðrétt fyrir aldri né kyni þar sem úrtakið var
jafnt skipt eftir kynjum og lagskipt eftir aldri. Próf-
að var að leiðrétta fyrir þessum breytum en það
hafði ekki teljandi áhrif á útkomuna.
Niðurstöður
Þekking á áhœttuþáttum: Ekki fannst marktækur
munur á menntahópunum hvað varðar þekkingu á
eigin kólesterólmagni í blóði, blóðþrýstingi og lík-
amsþyngd (Viðauki, spurningar 1-8). Þó var hneigð í
átt til minni þekkingar með minni menntun hvað
varðar blóðfitu og líkamsþyngd. Þegar litið var á úr-
takið í heild reyndust 21,0% vita hversu há blóðfita
þeirra var, 58,5% láta mæla blóðþrýsting sinn reglu-
lega, 60,9% vita hve hár blóðþrýsfingur þeirra var og
74,4% vigta sig reglulega.
Þegar kynin voru athuguð sitt í hvoru lagi kom
í ljós að stærra hlutfall kvenna í hópum 3 og 4 létu
mæla blóðþrýsting sinn reglulega en í hópum 1 og
2. Marktækur munur var á milli hópa 2 og 4
(p<0,05). Aftur á móti var þessu öfugt farið hjá
körlum og hjá báðum kynjum samanlagt hvarf því
þessi mismunur.
Hvað varðar mat á mikilvægi heilsutengds at-
ferlis (Viðauki, spurning 9) var vísbending í þá átt
að meðal meira menntaðra væru fleiri sem teldu
Læknablaðið 2000/86 93