Læknablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 43

FRÆÐIGREINAR / ATVINNUSJÚKDÓMAR
mýktina. Einnig er minni burður og lyftingar eftir
tilkomu flæðilína. Um svipað leyti og flæðilínurnar
voru teknar í notkun fengu starfsmenn ný stígvél
sem veita mótstöðu á hálu gólfi. Hætta á að hrasa
er því mun minni og dregur það úr vöðvaálagi þeg-
ar gengið er um vinnusvæðið.
Algengi óþæginda í efri útlimum var hátt í
rannsókninni 1987 (1). Eftir tilkomu flæðilína var
algengi óþæginda ennþá hátt og hafði hækkað
marktækt í olnbogum og fingrum. Niðurstöður
okkar um þetta háa algengi einkenna meðal fisk-
vinnslufólks er í samræmi við niðurstöður annarra
rannsókna. Rannsókn Ohlsson og samstarfs-
manna á sænskum fiskvinnslukonum sýndi að
55% kvenna sem vinna við snyrtingu og pökkun
höfðu óþægindi frá hálsi eða herðum síðustu sjö
dagana samanborið við 33% kvenna í samanburð-
arhópnum, sem voru konur sem unnu fjölbreyttari
störf (11). Óþægindi frá olnbogum og höndum voru
hins vegar hjá 44% fiskvinnslukvennanna en hjá
16% í samanburðarhópnum. Rannsókn Chiang og
samstarfsmanna á fiskvinnslufólki (konum og
körlum) í Tævan sýndi að starfsmenn sem unnu
störf sem fólu í sér síendurteknar hreyfingar eða
kraftbeitingu höfðu tíðari óþægindi en þeir starfs-
menn sem unnu störf sem hvorki voru eins einhæf
né kröfðust eins mikils afls (12).
Við skilgreiningu starfa er gerður greinarmun-
ur á einhæfri vinnu (monotonous work) annars
vegar og vinnu sem felur í sér síendurteknar hreyf-
ingar (repetitive work) hins vegar. Einhæf vinna
felur ekki endilega í sér líkamlegt álag og er í
mörgum tilfellum fyrst og fremst andlegt álag. Sí-
endurteknar hreyfingar eru líkamlegt álag og oft
hluti af einhæfum störfum (13). Margir hafa lagt
sig fram við að skilgreina síendurteknar hreyfingar
(7,13-15). Silverstein og samstarfsmenn (7) skipta
síendurteknum hreyfingum í tvennt það er endur-
tekning á háu stigi og á lágu stigi. Til þess að flokk-
ast undir síendurteknar hreyfingar á háu stigi þarf
að uppfylla annað tveggja skilyrða: að vinnuferlið
sé styttra en 30 sekúndur eða að meira en 50% af
vinnuferlinu sé endurtekning sömu grunnhreyf-
inga (7). Vinna við snyrtingu uppfyllir bæði skil-
yrðin en þar er vinnuferlið 10-20 sekúndur. Það er
sá tími sem tekur að sækja flak, snyrta það og/eða
skera og setja frá sér á viðeigandi færiband til
pökkunar. Pegar næsta flak er sótt hefst nýtt
vinnuferli. Vinna við að snyrta flokkast því undir
síendurteknar hreyfingar á háu stigi. Fyrir tilkomu
flæðilína var vinna við snyrtingu einnig síendur-
tekin hreyfing á háu stigi en þá gátu konurnar í
flestum tilfellum víxlað á milli þess að snyrta, vigta
og pakka fiskinum. Með flæðilínunni er minna
víxlað á milli starfa og eru konurnar nú lengur en
áður með hníf í hönd við snyrtingu, það er við
sömu störfin allan vinnudaginn. Þetta þýðir að
Table V. The Mantel-Haenszel odds ratio (OR) and the 95% confidence intervals for
symptoms in different anatomical regions during the last 12 months, stratified by
employment years, comparing women working in fish-fillet plants before (1987) and
after the introduction offlow-line (1993).
Anatomical regions OR 95% confidence intervals Lower Upper
Neck í.i 0.7 1.7
Shoulders 0.7 0.4 1.2
Elbows 1.9* 1.1 3.3
Wrists 1.1 0.7 1.6
Upper back 1.2 0.8 1.8
Low back 1.2 0.8 1.8
Hips 0.9 0.6 1.5
Knees 0.7 0.4 1.1
Ankles 0.7** 0.4 1.0
Head 1.1 0.8 1.7
Fingers 1.3 0.9 2.1
* p= 0.04, **p=0.08
Table VI. The Mantel-Haenszel odds ratio (OR) and the 95% confidence intervals for
symptoms in different anatomical regions the last seven days, stratified by employ-
ment years, comparing women working in fish-fillet plants before (1987) and after the
introduction offlow-line (1993).
Anatomical 95% confidence intervals
regions OR Lower Upper
Neck 1.4 0.9 2.1
Shoulders 1.3 0.9 1.9
Elbows 2.4*** 1.0 5.8
Wrists 1.8* 1.1 3.0
Upper back 1.2 0.7 1.9
Low back 1.3 0.9 2.0
Hips 1.4 0.8 2.5
Knees 1.0 0.6 1.7
Ankles 0.8 0.5 1.4
Head 1.3 0.8 1.9
Fingers 1.8** 1.0 3.1
* p= 0.03, ** p= 0.05, ***p=0.07
með flæðilínu eykst álagið á fingur, úlnliði og oln-
boga sem skýrir aukin óþægindi frá efri útlimum
meðal fiskvinnslukvenna árið 1993.
I þessari rannsókn fundust ekki tengsl milli
starfsaldurs og algengis óþæginda. Þetta er gagn-
stætt niðurstöðum Ohlssons og samstarfsmanna
(16) varðandi yngri konur (undir 35 ára) sem
störfuðu við færibandavinnu en í samræmi við nið-
urstöður þeirra varðandi hóp kvenna sem var
eldri en 35 ára. Þversniðsrannsókn sem þessi gefur
ekki möguleika á að skoða hverjir hætta störfum
vegna óþæginda frá hreyfi- og stoðkerfi. Á árun-
um 1987 til 1993 jókst atvinnuleysið nokkuð í land-
inu og var því álitið að fólk héldi fastar í störf sín
en áður. Það kom því á óvart að hlutfallslega
höfðu helmingi fleiri konur unnið skemur en þrjú
ár árið 1993 heldur en árið 1987. Þessi aukna end-
urnýjun mannafla minnkar möguleika okkar til að
komast að raun um tengsl milli starfsaldurs og
óþæginda. Aukin nýliðun og styttri starfsaldur fisk-
vinnslufólks er áhugavert framtíðarrannsóknar-
verkefni.
Með tilkomu flæðilína náðist veruleg hagræð-
ing í rekstri. Hægt var að fækka starfsfólki sem sá
um flutning á hráefninu til og frá snyrtingu og
Læknablaðið 2000/86 119