Læknablaðið - 15.12.2000, Síða 39

FRÆÐIGREINAR / OFNÆMI OG ÓÞOL
fyrir (26%). Tuttugu og fjögur atriði voru nefnd sem
orsök útbrota eða kláða. Ávextir voru þar efst á blaði
en skelfiskur var í öðru sæti. Súkkulaði er oftast nefnt
sem orsök höfuðverkjar en samtals voru 23 atriði
nefnd. Grænmeti er oftast nefnt sem orsök mæði en
fiskur sem orsök nefeinkenna og aukaefni sem orsök
þreytu. I töflu III er sleppt þeim fæðutegundum sem
nefndar eru aðeins einu sinni sem orsök hvers
einkennis.
í töflu IV eru þeir fæðuflokkar, sem valda
einkennum, taldir upp í röð eftir tíðni einkenna. Þar
eru ávextir efst á blaði og nefndu flestir banana (6),
kíví (5) og appelsínur (3). Þar næst komu kjötvörur
en þar nefndu flestir fuglakjöt (6), hangikjöt/saltkjöt
(4), pylsur/bjúgu (6) en svið, hrefnukjöt, lambakjöt,
nautakjöt og kjöt (ótilgreint) var nefnt af einum aðila
hvert. Fita var nefnd af 14 aðilum án þess að getið
væri um uppruna. Auk þess nefndu tveir feitan fisk.
Ellefu nefndu mjólkurvörur og einn þeirra nefndi
sérstaklega jógúrt en tveir osta. Níu aðilar nefndu
egg, steiktan mat eða grænmeti.
í þeim hópi sem valinn var af handahófi í
könnunina höfðu 20 einstaklingar (4,0%) jákvæð
mótefni fyrir fæðupanelnum, og þegar mótefni voru
könnuð fyrir hverri fæðutegund um sig höfðu níu
þeirra jákvæð mótefni fyrir samtals 16 fæðu-
tegundum (1,8%) (tafla V). Tveir þessara 20 einstak-
linga höfðu einkenni af fæðu sem kemur fyrir í
fæðupanelnum; annar fyrir eggjum en hinn fyrir fiski.
Hvorugur hafði þó sértæk mótefni fyrir þessum
ákveðnu fæðutegundum. Af þeim sem valdir voru í
könnunina vegna einkenna höfðu fjórir (5,1%)
mótefni fyrir fæðupanelnum. Tveir þeirra voru
einnig jákvæðir fyrir fiski.
I töflu VI er kannað samband milli uppgefinna
einkenna af mat og niðurstaðna úr húðprófum og
RAST prófum. Þar kom fram marktækt samband
milli húðprófa fyrir Cladosporium og einkenna af
mat. Sértæk IgE mótefni fyrir fæðupanelnum voru
mæld hjá 92 einstaklingum með einkenni og 487
einstaklingum, sem ekki höfðu einkenni. I fyrri
hópnum höfðu 7,6% jákvæða svörun en 3,5% í þeim
síðari og nálgast það að vera marktækt (p<0,07).
Einnig var kannað samband milli einkenna af mat
og öndunarfæraeinkenna, auðreitni, mígrens, ofsa-
kláða, ofsabjúgs og ætlaðs lyfjaofnæmis (tafla VII).
Marktækt samband var á milli einkenna af mat og
surgs síðustu 12 mánuði. Einnig var marktækt sam-
band milli einkenna af mat og einkenna um mígreni,
ofsakláða og ofsabjúg. Sterkast var þó samband.
einkenna af mat við ætlað lyfjaofnæmi. Konur vóru í
miklum meirihluta þeirra sem töldu sig hafa mígreni
(p<0,0001), ofsakláða (p<0,01), ofsabjúg (p<0,05) og
einkenni af lyfjum (p<0,002). Alls svöruðu 545
spurningunni: Hefur þú haft mígreni? Níutíu og sex
(17,6%) svöruðu því játandi. Meðal þeirra 15
einstaklinga sem nefndu höfuðverk af mat kváðust
10 hafa mígreni (10,4% þeirra sem sögðust hafa
mígreni) og voru átta konur í þeim hópi. Ekki var
marktækt samband milli ætlaðs lyfjaofnæmis og
uppgefinna einkenna um mígreni (p=0,12). Engin
tengsl voru heldur á milli einkenna af mat og
jákvæðra metakólínprófa.
Umræða
Við höfum fundið að 15% íslendinga á aldrinum 20-
44 ára telja að þeir hafi næstum alltaf veikst með
sama hætti eða orðið illt á sama hátt af að borða
einhverja sérstaka fæðu.
Þetta er hátt hlutfall og
svipað og í þeim fæðu-
ofnæmisrannsóknum sem ná
til fullorðinna og vitnað var til
í upphafi greinarinnar
(15,16). í þeim rannsóknum
kom fram að miklu fleiri telja
sig hafa ofnæmi eða óþol fyrir
mat en hafa það í raun og
veru. Fimmti til sjöundi hver
einstaklingur telur sig hafa
veruleg eða nokkur einkenni
tengd neyslu ákveðins matar,
en þegar grannt er skoðað
virðist mega áætla að um 2%
fullorðinna í vestrænum þjóð-
félögum hafi fæðuofnæmi eða
-óþol.
Table IV. Food items reported to have caused an
illness nearly always after eating (7i= o
Item Responses n
Fruits, fresh/frozen/canned 21
Meats, fresh/processed 20
Fats 14
Milk/cheese/yogurt 11
Eggs 9
Fried food 9
Vegetables 9
Flour 8
Spicy food 7
Cacao/chocolate 7
Coffee/coke 6
Fish 6
Shellfish 6
Smoked/salted food 6
Food additives 5
Alcoholic beverages 5
Other (two separate items cited) 2

Table V. Prevalence (%) of specific IgE antibodies to a food panel and six types of food in random and symptomatic samples.
Random sample Symptomatic sample
n=502 (%) n=78 (%)
Food panel 20 (4.0) 4 (5.1)
Eggs 2 (0.4) 0 (0.0)
Peanuts 4 (0.8) 0 (0.0)
Soy 1 (0.2) 0 (0.0)
Milk 6 (1.2) 0 (0.0)
Fish 1 (0.2) 2 (2.6)
Wheat 2 (0.4) 0 (0.0)
Table VI. Comparison of IgE-mediated allergy to different allergens among those
reporting symptoms always after eating particular food(s) and those not.
Subjects reporting Subjects not reporting
symptoms n=102 symptoms n=531 p-value
Positive skin prick
testing (>lmm) for: 32.3% 24.8% 0.11
birch and/or grass 21.4% 14.9% 0.10
cat and/or dog 23.5% 15.9% 0.07
Cladosporium 8.2% 2.9% <0.05
D. pteronyssinus 15.3% 10.0% 0.11
Specific IgE positive to airborn allergens 31.2% 25.7% 0.2
Positive food panel 7.6% 3.5% 0.07
Læknablaðið 2000/86 855