Læknablaðið - 15.05.2001, Side 41

FRÆÐIGREINAR / FÓSTURGREINING
Niðurlag
Það er vel þekkt að hægt er að nota alfa-fetóprótín til
að skima fyrir fósturgöllum, sérstaklega miðtauga-
kerfisgöllum en einnig mörgum öðrum fósturgöllum
og meðgönguvandamálum. Notkun þessa skimprófs
hefur minnkað mikið með tilkomu ómskoðana sem
geta greint flesta þessara galla, ef þær eru gerðar af
nákvæmni og góðri kunnáttu með notkun góðs
tækjabúnaðar. Helstu annmarkar ómskoðana er að
skoðunin verður aldrei betri en sem nemur kunnáttu
þess sem heldur um ómhöfuðið. Allir þeir sem
ómskoða á íslandi hafa hlotið lágmarksþjálfun en til
að viðhalda kunnáttunni þarf helst að skoða margar
konur í viku hverri. Sú er ekki raunin nema á örfáum
stöðum á landinu og í raun og veru er fóstur-
greiningardeild Kvennadeildar eina deildin sem
sérhæfir sig í ómskoðun með tilliti til fósturgalla.
Skimun með alfa-fetóprótíni gæti því bætt greiningu
sjaldgæfra fósturgalla með því að velja úr þær konur
sem eru í aukinni áhættu og vísa þeim í ómskoðun á
fósturgreiningardeild Kvennadeildar. Nú er í athug-
un að taka upp skimpróf til að reikna Ifkindamat með
tilliti til litningagalla fósturs. Ein gerð skimprófs fyrir
litningagöllum er svokallað þrípróf sem er gert við
15-18 vikna meðgöngu. Þar sem mæling á alfa-
fetóprótíni er hluti af þríprófi má slá tvær flugur í
einu höggi og fá líkindamat bæði með tilliti til
litningagalla og miðtaugakerfisgalla. Auk þessa fást
vísbendingar um að hjá ákveðnum konum sé aukin
hætta á meðgönguvandamálum og í þeim tilfellum
má auka eftirlit á meðgöngu. Þrípróf má bjóða þeim
konum sem koma of seint fyrir skimun á fyrsta
þriðjungi meðgöngu og einnig konum á lands-
byggðinni þar sem eru framkvæmdar fáar óm-
skoðanir og þar sem gæti orðið erfitt að koma á
skimun á fyrsta þriðjungi meðgöngu. Þó svo að
þríprófið sé ekki framkvæmt fyrr en á öðrum
þriðjungi meðgöngu er ávinningurinn þó ef til vill
meiri en af skimprófum sem beitt er á fyrsta þriðjungi
meðgöngu þegar tillit er tekið til sérstakra aðstæðna
vegna fámennis og fjarlægðar frá fósturgreiningar-
deildum hérlendis.
Gynecol 1991; 165:581-6.
6. Waller DK, Lustig LS, Cunningham GC, Golbus MS, Hook
EB. Second-trimester maternal serum alpha-fetoprotein levels
and the risk of subsequent fetal death. N Engl J Med 1991; 325:
6-10.
7. Hreinsdóttir G, Geirsson RT, Jóhannsson JH, Hjartardóttir H,
Snædal G. Tíðni og greining miðtaugakerfisgalla á íslandi
1972-1991. Læknablaðið 1996; 82:521-7.
8. Watson WJ, Chescheir NC, Katz VL, Seeds JW. The role of
ultrasound in evaluation of patients with elevated maternal
serum alpha-fetoprotein: a review. Obstet Gynecol 1991; 78:
123-8.
9. Merkatz IR, Nitowsky HM, Macri JN, Johnson WE. An
association between low maternal serum alpha-fetoprotein
and fetal chromosome abnormalities. Am J Obstet Gynecol
1984; 148: 886-94.
10. Cuckle HS, Wald NJ, Lindenbaum RH. Maternal serum alpha-
fetoprotein measurement: a screening test for Down
syndrome. Lancet 1984; i: 926-9.
11. Wald NJ, Cuckle HS, Densem JW, Nanchahal K, Royston P,
Chard T, et al. Maternal serum screening for Down's
syndrome in early pregnancy. Br Med J 1988; 297: 883-7.
12. Wald NJ, Watt HC, Hackshaw AK. Integrated screening for
Down's syndrome on the basis of tests performed during the
first and second trimesters. N Engl J Med 1999; 341:461-7.
Heimildir
1. Williamson RA. Abnormalities of Alpha-fetoprotein and
Other Biochemical Tests. In: James DK, Steer PJ, Weiner CP,
Gonik B, eds. High Risk Pregnancy. lst ed. London: Saunders;
1994: 643-59.
2. Brock DJH, Sutcliffe RG. Alpha-fetoprotein in the antenatal
diagnosis of anencephaly and spina bifida. Lancet 1972; ii: 197-
201.
3. Burton BK. Elevated maternal serum alpha-fetoprotein
(MSAFP): interpretation and follow-up. In: Pitkin RM, Scott
JR, eds. Clinical Obstetrics and Gynecology. Vol. 31 (2).
Philadelphia, PA: J.B. Lippincott; 1988:293-305.
4. Wald NJ, Cuckle HS, Brock DJH, Peto R, Polani PE,
Woodford FP. Maternal serum alpha-fetoprotein
measurement in antenatal screening for anencephaly and
spina bifida in early pregnancy: Report of UK Collaborative
Study on Alpha-fetoprotein in Relation to Neural T\ibe
Defects. Lancet 1977; i: 1323-32.
5. Crandall BF, Robinson L, Grau P. Risks associated with an
elevated matemal serum alpha-fetoprotein level. Am J Obstet
Læknablaðið 2001/87 429