Læknablaðið - 15.05.2001, Síða 80

UMRÆÐA & FRÉTTIR / A F SJÓNARHÓLI STJÓRNAR
Alvarlegt ástand meðal unglækna
Jón M.
Kristjánsson
Höfundur er
formaöur Félags ungra lækna.
Sjónarmiö þau er fram koma í
pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar eru höfundar hverju
sinni og ber ekki að taka sem
samþykktir stjómar LÍ.
Mikill skortur er nú á unglæknum á Land-
spítala háskólasjúkrahúsi og á Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri. Einnig vantar eins og þekkt er
lækna í nám og störf við heilsugæslustöðvar landsins
og er útlit fyrir enn meiri skort á næstu árum.
Skorturinn leiðir, eins og alltaf til aukins álags á þeim
sem eftir eru. Vaktaálag á sjúkrahúsunum hefur
aukist rnikið síðustu ár. Þannig hefur fjöldi sjúklinga
sem leitaði á bráðamóttökuna við Hringbraut þre-
faldast frá 1988 til 2000 og í mars síðastliðnum leituðu
1525 sjúklingar á bráðamóttökuna og var það annar
annasamasti mánuðurinn frá upphafi. A þessu tíma-
bili hefur unglæknum á vakt aðeins verið fjölgað um
einn og það aðeins á milli klukkan 16 og 20, þegar
viðkomandi sjúkrahús sinnir bráðavakt. Þetta hlýtur
að þýða að meðaltali nærri þrefalt aukið álag á hverri
vakt fyrir hvern starfandi unglækni auk þess sem
útskriftarárgangar fóru minnkandi í læknadeild á
ofangreindu tímabili. Árið 1988 útskrifuðust 52
kandídatar frá læknadeild Háskóla Islands en aðeins
33 árið 2000 sem þýðir um þriðjungi fleiri vaktir í
mánuði fyrir hvern aðstoðarlækni og er þá ekki tekið
tillit til þess að fjórðungur aðstoðarlækna er á
hverjum tíma við störf á heilsugæslustöð, en síðast-
liðið sumar varð þriggja mánaða heilsugæsluskylda á
ný hluti af kandídatsári. Algengt er að aðstoðar-
læknar vinni um sjö til átta sólarhringsvaktir í mánuði
á lyf- og handlækningadeildum en sums staðar er
álagið enn meira, til dæmis hafa um nokkurra
mánaða skeið aðeins verið þrír unglæknar á barna-
deildinni við Hringbraut og eru þeir því á þrískiptum
vöktum. Aukin vaktabyrði unglækna þýðir einnig
aukið álag á unglækna við deildarvinnu þar sem
aðstoðarlæknar fara heim að morgni dags eftir sólar-
hringsvaktir. Þeir sem eftir eru hlaupa þá undir bagga
á þeirri deild sem sá aðstoðarlæknir sinnir annars.
Þetta er mikið vandamál þegar jafnmikill skortur er á
aðstoðarlæknum og raun ber vitni, þannig að jafnvel
getur verið um að ræða að enginn unglæknir sinnir
deild þess sem er heima aftir vakt.
Tekið hefur verið upp svokallað næturvaktarkerfi
(night-float) á lyflækningadeildinni í Fossvogi sem
byggir á því að ákveðnir unglæknar sinna nætur-
vöktum nokkra sólarhringa í senn en aðrir eru aðeins
á vöktum til miðnættis á meðan. Önnur breyting sem
fylgir þessu kerfi er að deildarlæknir er á vakt að
nóttu í stað aðstoðarlæknis en fjöldi unglækna á vakt
er eftir sem áður óbreyttur. Reynslumeiri unglæknir
er því í húsinu að nóttu til. Þannig minnkar vaktaálag
aðstoðarlækna til muna en eykst vitaskuld hjá
deildarlæknum. Skiptar skoðanir eu meðal unglækna
um ágæti þessa kerfis en af hálfu stjórnar sjúkra-
hússins er stefnt að því að setja það á á lyfjadeildum,
skurðdeildum og barnadeildum í báðum húsum,
þrátt fyrir að fjöldi unglækna sé hvergi nærri nógu
mikill eins og er.
Afar einkennilegt var að heyra háttsetta menn
innan sjúkrahússins lýsa því yfir í útvarpi nýlega að
vinnuálag unglækna sé hreint ekki mikið og það heyri
til undantekninga að unglæknar séu á vakt í
sólarhring í senn og ennfremur að þegar unglæknir
ynni slíka vakt fengi hann oftast sex til sjö tíma hvíld
yfir nóttina sem er mjög fjarrri sanni. Þessi afstaða
endurspeglar mjög glögglega skilningsleysi stjórn-
enda sjúkrahússins á vinnuálagi unglækna.
Núverandi ástand er óásættanlegt fyrir unglækna
og nauðsynlegt er að hefja strax markvissar aðgerðir
sem miða að því að fjölga starfandi unglæknum og
minnka álag á þeim, annars vegar með því að auka
enn fjölda lækna sem útskrifast árlega úr læknadeild
og hins vegar með því að reyna að tryggja að ung-
læknar sjái sér hag í því að vinna þrjú til fjögur ár á ís-
landi eftir útskrift í stað þess að fara utan eftir eitt og
hálft til tvö ár eins og nú gerist í auknum mæli. Fjölg-
un læknanema skilar augljóslega ekki árangri fyrr en
eftir sex ár hið minnsta og líklegra er að árangurinn
verði takmarkaður ef starf unglækna er ekki sam-
tímis gert meira aðlaðandi með minnkuðu vinnu-
álagi. Nýlega voru kynntar hugmyndir að endur-
skipurlagi á stöðum deildarlækna á Landspítala
háskólajsúkrahúsi sem fela meðal annars í sér aukna
ábyrgð og þjálfun deildarlækna, en einnig að tveggja
ára stöður séu eigi að fást metnar til fulls við sérnám
erlendis. Að mínu mati er það grundvallaratriði að
unnið verði hörðum höndum að slíkri viðurkenningu
á framhaldsnámi íslenskra unglækna, ekki aðeins á
Norðurlöndum heldur einnig í öðrum löndum þar
sem íslenskir læknar stunda framhaldsnám. Slík
breyting fjölga unglæknum sem staldra við á ís-landi
í þrjú ár eða lengur eftir útskrift og bæta þjálfun
þeirra. Ég tel það því mikilvægt að vel verði tekið í
þessar hugmyndir og sem fyrst gerðar nauðsynlegar
breytingar. Til dæmis er ljóst að umbuna þarf sér-
fræðingum sérstaklega fyrir að taka þátt í framhalds-
menntun unglækna, enda ekki hægt sífellt að auka
skyldur starfsfólks heilbrigðisgeirans án þess að það
fái umbun fyrir.
Skortur á unglæknum er vandamál allrar lækna-
468 Læknablaðið 2001/87