Læknablaðið - 15.05.2001, Qupperneq 92

UMRÆÐA & FRÉTTIR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR
forskriftinni: Fœkkum heilaáföllum! Gáttatif er talið
orsök fimmtungs til fjórðungs af öllum heilaáföllum
og hugsanlegt er að koma megi í veg fyrir allt að tvo
þriðju þeirra með réttri blóðþynningu. Við höfum
ákveðnar vísbendingar úr rannsóknum hér og
erlendis að bæta megi meðferðina. Með
leiðbeiningunum erum við að ýta á lækna að greina
sem flesta og setja á rétta meðferð. A síðunni verður
rakið skilmerkilega hver sé ávinningurinn af meðferð
og hverjir ókostirnir. Þetta er vegið og metið og helst
viljum við gera þetta þannig að sjúklingarnir komi
inn í ákvarðanatökuna. Hins vegar er efnið í byrjun
skrifað á læknamáli fyrir lækna. Framtíðarsýnin er sú
að góðar leiðbeiningar fylgi til sjúklinga og þar lítum
við ekki síst til reynslu Skota sem hafa verið með
mjög stóra vinnuhópa þar sem fulltrúar úr sjúklinga-
hópum taka þátt i starfinu. Annað dæmi sem má taka
er hópur sem fjallar um skimun fyrir ristilkrabba-
mein. Þar hefur vantað mikið upp á að efni sé tiltækt
læknum. Sá hópur hefur starfað í upp undir ár og
unnið vandað efni og sömu sögu má segja um ýmsa
fleiri hópa. Efni um klamýdíu er þegar tilbúið og
hefur verið reynslukeyrt, athugasemdir komið fram
og svarað eða brugðist við og efni um neyðar-
gelnaðarvörn er vel á veg komið. Efnið um klamýdíu
var sent til formanna nokkurra félaga, heimilislækna,
barnalækna, kvensjúkdóma- og smitsjúkdómalækna.
Þeir sjá um að senda efnið til allra sinna félagsmanna.
Þar hafa þeir tækifæri til að koma með hugmyndir
sínar á framfæri en þeir verða að styðja þær ein-
hverjum faglegum rökum og helst heimildum. Svo
þegar búið er að hafa efnið til skoðunar í ákveðinn
tíma er það sett á vefinn með dagsetningum hvenær
útgáfa er fyrirhuguð og hvenær verður farið í
endurskoðun."
Fyrir hvern er veríð að skrifa, sérfrœðinga í
tiltölulega sérhœfðum greinum eða almenna lœkna?
„Það er verið að skrifa fyrir alla lækna. Við
höfum ekki haft inni klausu, eins og víða er gert,
þar sem sagt er að leiðbeiningunum sé ætlað að ná
til þessara eða hinna notendanna. Þetta efni er
vísindalega unnið, bakgrunnurinn er sterkur og
það gildir fyrir alla. Auðvitað gagnast þær meira
þeim sem ekki starfa í viðkomandi starfsgrein og
eru kannski gagnlegastar fyrir sérfræðinga í
heilsugæslunni en það skiptir líka máli, til dæmis
fyrir skurðlækni, að geta nálgast efni eins og
hvernig eigi að meðhöndla háþrýsting og
hjartasjúkdóma, sem er ekki hans sérgrein.“
Hvernig á að skrifa leiðbeiningar?
„Oft telja menn sig auðvitað geta sest niður og
skrifað leiðbeiningar en til er mjög markviss
aðferðafræði sem við reynum að styðjast við. Að
baki nokkrum síðum eru ef til vill fimm möppur af
aðferðafræði. Eitt af því sem við gerum er að gefa
skýrt til kynna hversu sterk vísindaleg sönnun sé
að baki viðkomandi ráðleggingu. Þá er farið í
gegnum allar stærstu rannsóknirnar og hve mikil
gögn liggja að baki hverri ráðleggingu sést á bók-
stafamerkingum. Ef miklar rannsóknir liggja að
baki henni er hún merkt með bókstafnum A en ef
tiltölulega litlar rannsóknir eru að baki henni
stendur kannski C. Þetta segir hins vegar ekkert
um hversu mikilvæg ráðleggingin er. Síðan geta
nýjar rannsóknir breytt þessum merkingum og við
eigum einmitt von á að þurfa að gera slíkar
breytingar nú í sumar.“
Lendið þið ekki í verulegri vinnu við uppfœrslu
þegarfram líða stundir?
„Jú, það þarf að huga vel að því. Menn gera sér
oft ekki grein fyrir því hve mikið mál þessi hluti er.
Allt frá því að skoða reglulega hvort tengingar
J
Leiðbeiningar
Siðferðislegar spurningar um rannsóknir
í DANSKA LÆKNABLAÐINU VAR NÝVERIÐ GREIN EFI IR
Povl Riis, sem er fyrrverandi ritstjóri blaðsins og
mörgum íslenskum læknum að góðu kunnur, enda
heiðursfélagi Læknafélags Islands.
í greininni tekur hann fyrir ýmis álitaefni
varðandi læknisfræðilegar rannsóknir út frá hags-
munum fólks í þróunarlöndunum, sem oftast eru
fyrir borð bornir. Tölfræðilegar staðreyndir sýna til
að mynda að meðalaldur fólks, sem er um 70 ár í
þróuðu löndunum, er víðast hvar undir 40 árum í
verst settu samfélögunum í hópi þróunarlandanna.
Þar sem ástandið er verst er meðalaldurinn um 30 ár.
Utgjöld til heilbrigðismála eru hins vegar allt frá
344.470 krónum á mann á ári þar sem þau eru hæst
niður í 1017 krónur (gengi 3. apríl 2001) á mann þar
sem ástandið er verst samkvæmt tölum frá Alþjóðar
heilbrigðisstofnuninni (WHO). Það er því engin
furða að sjónir manna beinist nú mjög að því hvemig
bæta megi úr þessu ástandi.
Povl Riis er ekki fullsáttur við orðalag í nýsam-
þykktri endurskoðun Helsinkiyfirlýsingarinnar. Það
eru einkum ákvæði í 29. grein sem hann gerir
athugasemd við:
„Hagsbæturnar, áhættuna, byrðarnar og árangur-
inn af nýrri aðferð ætti að prófa á móti bestu for-
varna-, greiningar- og lækningaaðferðum, sem eru í
notkun á hverjum tíma.“
Povl Riis óttast að þessi ákvæði verði til þess að
aðrar rannsóknir, sem uppfylla þessar kröfur um
bestu aðferðir á hverjum tíma, sitji á hakanum. Hann
480 Læknablaðið 2001/87