Læknablaðið - 15.03.2003, Síða 12

RITSTJÓRNARGREINAR
Mun blindum fjölga?
Varðveisla lýðheilsu og blinduvarnir eru verkefni
sem varða alla framtíðina. íslenskir augnlæknar hafa
barist við gláku, sykursýkisblindu, letiaugu og augn-
botnahrörnun í heila öld og náð ótrúlega miklum ár-
angri. Hver hefði trúað því um miðja 20. öld þegar
glákublinda var landlæg á íslandi að henni yrði nær
útrýmt á 50 árum. Þessi sigur hefur unnist hægt og
sígandi, en hann getur tapast jafn örugglega ef grund-
vellinum er kippt undan almennum blinduvörnum á
íslandi. Það er auðvelt að gefa lýðheilsu og blindu-
vömum lítinn gaum þegar ástandið er jafn gott og nú,
en það væri ógæfa að snúa við þeim árangri sem hef-
ur náðst í blinduvörnum og horfa upp á vaxandi
fjölda blindra Islendinga á komandi árum og áratug-
um. Vandinn er að fáir eru til að veija hagsmuni
þeirra sem verða blindir í framtíðinni. Almennir hags-
munir og almannaheill eiga alltaf erfitt uppdráttar
gegn einbeittum og skipulögðum sérhagsmunum.
Augnlæknar bregðast við vegna þekkingar sinnar og
reynslu á þessu sviði, en hagsmunir þeirra í málinu
eru takmarkaðir. Þeir sem þennan pistil skrifa hafa
lítilla sem engra hagsmuna að gæta í deilum um
starfsréttindi sjóntækjafræðinga.
Málið snýst í raun um viðskiptafrelsi gleraugna-
sala annars vegar og gæðakröfur heilbrigðisþjónustu
og blinduvarnir hins vegar.
Mynd 1. Hlutfallsleg
minnkun sjónskerðingar
og blindu afvöldum gláku
á íslandi 1988-2002. Mynd-
in sýnir hlutfaU glákusjúk-
linga af heildarfjölda
blindra og sjónskertra.
Menntunar- og gæðastaðall nauðsynlegur
I yfirstandandi deilu um gleraugnamælingar koma til
álita sjónarmið um lýðheilsu og blinduvarnir, mennt-
unarkröfur, meðal annars í alþjóðlegu samhengi, við-
skiptafrelsi og atvinnufrelsi. Þessi sjónarmið stangast
að nokkru leyti á og alþjóðleg viðmiðun gefur mis-
munandi niðurstöður eftir því hvaða lönd er miðað
við. Enda þótt fæst lönd haldi fullkomnar blinduskrár
og séu með nákvæmar upplýsingar um alla lýðheilsu
í augnlækningum þá er Ijóst að tíðni blindu meðal ís-
lendinga er meðal því lægsta ef ekki það lægsta sem til
er í heiminum. Þetta sýna rannsóknir (10). Það er því
hætta á að breytingar og sérstaklega breytingar sem
lækka menntunarstig þeirra heilbrigðisstarfsmanna
sem að augnheilsu standa muni draga úr þessum ár-
angri, enda þótt nokkur ár muni líða áður en slíkt
verður mælanlegt. Hér skiptir auðvitað máli hvaða
gæða- og menntunarstaðall verður settur. í mörgum
löndum, svo sem Bandaríkjunum og Bretlandi, er
krafist margra ára háskólanáms fyrir optometrista.
íslenskir sjóntækjafræðingar hafa mjög mismunandi
menntun. Sumir fengu réttindi án nokkurrar
formlegrar menntunar þegar lög um starfsgreinar
voru setl 1984, flestir hafa lokið iðnnámi og fáir ef
nokkrir lokið háskólaprófi eins og krafist er í ýmsum
nágrannalöndum.
Heimildlr
1. Björnsson G. Prevalence and causes of blindness in Iceland.
Am J Ophthalmol 1955; 39: 202-8.
2. Jónasson F, Sasaki K, Sverrisson Þ, Stefánsson E, Amarsson
A, Jónsson V, et al. Glaucoma, epidemiology and detection in
Iceland. Reykjavik Eye Study. Acta Ophthalmol Scand 1998;
76 (6): 749.
3. Klein B, Klein R, Sponsel WE, Franke T, Cantor LB, Martone
J, et al. Prevalence of glaucoma. The Beaver Dam Eye Study.
Ophthalmology 1992; 99:1499-504.
4. Vernon SA, Henry DJ, Cater L, Jones SJ. Screening for glau-
coma in the community by none of ophthalmologically trained
staff using semi-automated equipment. Eye 1990; 4: 89-97.
5. Ringvold A, Blika S, Elsás ST, Guldahl J, Brevik T, Hesstvedt
P, et al. The middle Norway eye-screening study II. Prevalence
of simple and capsular glaucoma. Acta Ophthalmol 1991; 69:
273-80.
6. Kristinsson JK. Diabetic Retinopathy. Screening and preven-
tion of blindness. A doctoral thesis. Acta Ophthalmol Scand
1997; 75 (suppl. 223): 1-76.
7. Jerneld B, Algvere P. Visual acuity in a diabetic population.
Acta Ophthalmolgica 1987; 65:170-7.
8. Nielsen NV. Diabetic Retinopathy I. The course of retinopaty
in insulin-treated diabetics. A one year epidemiological study
of diabetes mellitus on the Island of Falster, Denmark. Acta
Ophthalmoligca 1984a; 60: 677-91.
9. Nielsen NV. Diabetic Retinopathy II. The course of retinopaty
in diabetics treated with oral hypoglycaemic agents and diet
regime alone. A one year epidemiological cohort study of dia-
betes mellitus. The Island of Falster, Denmark. Acta Ophthal-
mologica 1984b; 62: 266-73.
10. Guðmundsdóttir E, Jónasson F, Jónsson V, Stefánsson E, Sas-
aki H, Sasaki K, et al. „With the rule“ astigmatism is not the
rule in the elderly. Reykjavik Eye Study: A population based
study of refraction and visual acuity in citizens of Reykjavik 50
years and older. Acta Ophthalmol Scand 2000: 78: 642-6.
188 Læknablaðið 2003/89