Læknablaðið - 15.03.2003, Qupperneq 40

FRÆÐIGREINAR / FLEIÐRUSÝNATAKA
dóma en einnig geta lyf verið orsakavaldurinn (3). Ef
almennar rannsóknir á vökvanum gefa ekki grein-
ingu er gjarna framkvæmd lokuð fleiðrusýnataka
með nál og vefjarannsókn framkvæmd. A þetta sér-
staklega við ef grunur er um krabbamein og er þá
einnig gerð frumurannsókn á fleiðruvökvanum.
Lokuð fleiðrusýnataka með nál hefur aðallega
verið í höndum lungnalækna hér á Islandi. Engar
rannsóknir eru til hér á landi sem sýna fram á hver
árangurinn af þessum rannsóknum er eða hversu
margar þær eru. Tilgangur þessarar rannsóknar var
að kanna árangur lokaðrar fleiðrusýnatöku með nál
á íslandi á árunum 1990-1999 og bera saman við
erlendar rannsóknir. Tilgáta rannsóknarinnar var að í
flestum tilvikum leiði lokuð fleiðrusýnataka til sjúk-
dómsgreiningar. Sérstaklega var ætlunin að leggja
áherslu á greiningu á illkynja sjúkdómum í fleiðru
með þessari aðferð og jafnframt gildi frumurann-
sóknar á vökva í því sambandi. Þá var það kannað
hvaða aðrar rannsóknaraðferðir eru notaðar þegar
lokað fleiðrusýni og frumurannsókn á vökva duga
ekki til. Einnig var ætlunin að kanna sérstaklega þá
sem greinast með fleiðrubólgu (pleuritis) og hver
afdrif þeirra eru. Fleiðrubólga er ósérhæfð greining
sem getur haft margvíslegar orsakir og er því mikil-
vægt að finna út hvað veldur bólgunni. Ekki er vitað
hversu oft fleiðrubólga greinist með lokaðri fleiðru-
sýnatöku og ekki er þekkt hver afdrif þeirra sem
greinast með fleiðrubólgu eru.
Efniviður og aðferðir
Efniviður þessarar rannsóknar eru allir einstaklingar
sem tekið hefur verið hjá lokað fleiðrusýni á árunum
1990-1999 með svokallaðri Abrams- eða Copes-nál.
Sýnatakan er gerð í staðdeyfingu. Oftast situr sjúk-
lingur og læknir er fyrir aftan hann og stingur nál í
millirifjabil neðarlega í brjóstkassa aftantil. Stungið
er rétt ofan við rifið. Hægt er að taka vökvasýni í
gegnum nálina. Síðan er nálin dregin út og á leiðinni
festist hluti af fleiðruhimnunni í nálinni og verður þar
eftir (4). Oftast eru tekin fjögur til sex sýni. Notast var
við gagnabanka Rannsóknastofu Háskólans í meina-
fræði og fengust þar vefjarannsóknarsvör allra fleiðru-
sýna sem rannsökuð hafa verið á umræddu tímabili.
Þessi sýni koma frá fjórum sjúkrahúsum á höfuðborg-
arsvæðinu: Landspítala Hringbraut, Fossvogi, Vífils-
stöðum og frá St. Jósefsspítala í Hafnarfirði. Sýni frá
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri voru undanskilin
en þau voru fá og ekki rannsökuð á Rannsóknastofu
háskólans í meinafræði. Skoðaðar voru sjúkraskrár
þessara einstaklinga og unnar úr þeim upplýsingar. í
tíu tilvikum fundust skýrslur viðkomandi einstak-
linga ekki og voru þá læknabréf frá þeim innlögnum
sem um ræðir skoðuð. Rannsakendur greindu á milli
vilsu og útvessa með hefðbundnum aðferðum (5).
Undanskilin voru tilfelli þar sem fleiðrusýnis var afl-
Table 1. Results of initial closed pleural biopsy.
Diagnosis Number %
Infiammation or fibrosis 85 71
Cancer 15 12
Adenocarcinoma 9 -
Carcinoma 2 -
Lymphoma 1 -
Synovial sarcoma 1 -
Carcinoma vs. mesothelioma 1 -
Non small cell carcinoma 1 -
Normal tissue 11 -
Tuberculosis 3 2
Inadequate tissue 3 2
Pleural plaque 2 2
Rheumatoid effusion 1 1
Total 120 100
Table II. Results ofcytologic analysis regarding cancer.
Cytologic analysis Number %
Positive 26 22
Negative 85 70
Not done 7 6
Not known 2 2
Total 120 100
að með öðrum aðferðum en lokaðri fleiðrusýnatöku,
til dæmis með fleiðruspeglun eða í skurðaðgerð.
Dánarvottorð látinna einstaklinga voru fengin hjá
Hagstofu íslands. Vísindasiðanefnd og Persónuvemd
gáfu leyfi fyrir rannsókninni. Gagnagmnnur og töl-
fræðilegir útreikningar voru unnir í Excel-tölvuforrit-
inu.
Niðurstöður
Karlar voru í nokkrum meirihluta í þessum hópi, eða
74/120, og konur 46/120. Meðalaldur við sýnatöku var
67 ár og miðgildi 68 ár. Yngsti sjúklingurinn var 19
ára en sá elsti 98 ára. í febrúar árið 2002 voru 75/120
sjúklinganna látnir. Um var að ræða 130 sýni frá 120
einstaklingum en hjá átta einstaklingum voru tekin
tvö sýni og hjá einum einstaklingi voru tekin þrjú
sýni. í flestum tilvikum, eða hjá 101/120, var um að
ræða vilsu en 19/120 voru með útvessa.
Reykingar voru algengar í þessum hópi en alls
voru það 86/120 af hópnum sem reyktu eða höfðu
áður reykt. Við fyrstu sýnatöku voru langflestir, eða
85/120, sem fengu greininguna fleiðrubólga eða band-
vefsaukning (fibrosis) en í 15 sýnum sást illkynja
sjúkdómur. í töflu I má sjá sundurliðun á þeim grein-
ingum sem um var að ræða hjá 120 einstaklingum
eftir vefjarannsókn á fyrsta fleiðrusýni. Algengasta
krabbameinið í fyrsta lokaða vefjasýni var kirtil-
frumukrabbamein. Hjá átta einstaklingum voru tekin
tvö sýni og hjá einum þrjú sýni vegna þess að ekki
fékkst greining með fyrsta sýni. Hjá þremur einstak-
216 Læknablaðið 2003/89