Læknablaðið - 15.03.2003, Qupperneq 71

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SJÓNMÆLINGAR
eiga að snúa reglunum aftur við þá hlýtur það að
gilda um augnlækna ekki síður en sjóntækjafræðinga.
Ef augnlæknum verður gert heimilt að ávísa gleraug-
um á eigin verslun, er þá ekki rétt að hann fái einnig
að afhenda þar helstu augnlyf? Reglur og fyrirkomu-
lag verður að gilda á báða bóga. Augnlæknar hafa
alla þá þekkingu til að bera sem þarf til að vinna og
afgreiða gleraugu og þeir hafa einnig þá þekkingu
sem þarf til að afgreiða lyf. Ef þess er ekki gætt að
augnlæknar njóti sambærilegra skilyrða og sjón-
tækjafræðingar, er hætt við að þeir sitji eftir með alla
sína sérþekkingu bundnir í báða skó af höftum,
skuldbindingum og skilmálum, alls ófærir um að
koma þekkingu sinni til skila. Þetta er afar tvíeggjað
mál og hætt við að vopnin geti snúist í höndum sjón-
tækjafræðinga ef af verður. Þeir hafa mikinn hag af
því að hafa skýrt afmarkað starfssvið, eins og nú er,
meiri hag en þá jafnvel grunar. Sjóntækjafræðingar
misstu fyrir eigin handvömm sölu staðlaðra lesgler-
augna úr sínum höndum fyrir 15-16 árum. Ekki verð-
ur fjallað nánar um það mál hér en það réttlætir ekki
breytingu á núverandi fyrirkomulagi, eins og þeir
hafa haldið fram (5) og þeir hafa við engan að sakast
nema sjálfa sig.
Við búum við afar skilvirkt fyrirkomulag. Grein-
ing augnsjúkdóma er góð. Skýrt er skilið milli ráð-
legginga og vinnslu á gleraugum. Starfssvið eru skýrt
aðgreind. Það er til mikilla hagsbóta fyrir alla, ekki
síst „neytandann“.
Snertilinsur
Hvergi í veröldinni er skilið milli linsumátunar, eftir-
lits og afgreiðslu á linsum. Sami aðili verður að sjá um
það allt ef vel á að vera. Sérþekkingu þarf til að máta
snertilinsur. Það getur ýmist verið sérmenntaður sjón-
tækjafræðingur, sérmenntaður augnmælingamaður
(optometristi) eða augnlæknir með snertilinsur sem
undirsérsvið. Víða hafa þessir aðilar með sér samtök,
annars staðar er mikil togstreita. Aðeins örfáir sjón-
tækjafræðingar hérlendis hafa alþjóðleg réttindi á
þessu sviði. Ekki hefur verið vilji til stofnunar félags
snertilinsumátenda hérlendis. Of langt mál er að fara
nákvæmlega útí það hér en sjóntækjafræðingar af-
baka mjög staðreyndir í sambandi við sjónmælingar
sínar og snertilinsumátun. Jóhann Sófusson hóf
snertilinsumátun hér á landi fyrir 1970 og stóð afar
vel að því. Hann starfaði í góðri samvinnu við augn-
lækna. Hilmar Herbertsson kom síðar að snertilinsu-
mátun, Helmut Kreidler og fleiri. Allir þessir menn
unnu störf sín vel og hófu þau áður en lög um sjón-
tækjafræðinga voru sett. Þeir mátuðu snertilinsur
samkvæmt forskrift og að lokinni skoðun augn-
læknis. Fleiri sjóntækjafræðingar komu síðan að
snertilinsum. Kunnátta sumra var lítil, linsur voru illa
mátaðar og jafnvel seldar án mátunar og eftirlits og
svo er enn. Mikið var urn snertilinsuvandamál þegar
undirritaður hóf störf hér á landi 1982. Augnlæknar
urðu beinlínis að koma að þessum málum, þó þeir
hefðu fram að því ekki haft tök á að sinna þeim vegna
fáliðunar. Sjóntækjafræðingar hérlendis hafa engar
staðlaðar reglur sín á milli um snertilinsumátun eins
og víðast er. Margir þeirra uppfylla ekki þær kröfur
sem gera verður um starfsemi þeirra. Einfaldar sjón-
mælingar tengdar snertilinsumátun sjóntækjafræð-
inga eftir forskoðun eða forskrift augnlæknis réttlæta
á engan hátt að þeir hefji almennt sjónlagsmælingar.
Aðkoma Landlæknisembættisins
Augnlæknar hafa kvartað yfir og kært sjónmælingar
sjóntækjafræðinga til Landlæknisembættisins urn
nokkurt skeið. Embætlið hefur þó lítið aðhafst. Að-
gerðarleysi embættisins gefur sjóntækjafræðingum
byr undir báða vængi. Vera má að embættið sé hlynnt
breytingum á núverandi fyrirkomulagi og vilji í raun
veita sjóntækjafræðingum réttindi til sjónmælinga.
Það þarf þá að vinna að því.
Embætti landlæknis er umsagnaraðili fyrir Heil-
brigðisráðuneytið í málurn sem þessum. Lögin eru
skýr, afbakanir sjóntækjafræðinga á veigamiklum at-
riðum og dylgjur um snertilinsumátun augnlækna
breyta þar engu um. Hver dagur sem líður er vatn á
myllu sjálfsréttlætingar sjóntækjafræðinga. Hver dag-
ur sem líður án aðgerða heilbrigðisyfirvalda skaðar
augnlækningar, ímynd þeirra og skilvirkni. Landlækn-
ir leggur því miður með aðgerðarleysi sínu nokkra
blessun yfir það sem er að gerast og skaðar málstað
augnlækna. Þá veikir það málið, með fullri virðingu,
að það er að mestu í höndum aðstoðarlandlæknis.
Núverandi ástand
Ögranir sjóntækjafræðinga eru með öllu ólíðandi.
Það er ótrúlegt að Dögg Pálsdóttir lögfræðingur
þeirra hafi ráðlagt þeim að hefja sjónmælingar og
brjóta lög á almenningi á þann veg sem raun ber
vitni. Þetta snýst ekki um frjálst val gleraugnanot-
enda, „einokun augnlækna“ eða frjáls viðskipti. Þetta
snýst um skilvirka læknisfræði og eðlilega viðskipta-
hætti. Nú þegar eru komin þrjú staðfest dæmi um
gláku eða háþrýsting augna hjá einstaklingum sem
komu til augnlæknis vegna óánægju með gleraugu
mæld út og seld af sjóntækjafræðingi. Burtséð frá glák-
unni - sem er auðvitað ánægjulegt að uppgötvaðist -
hvað gera sjóntækjafræðingarnir fyrir þessa þrjá ein-
staklinga varðandi gleraugun?
Það er ógaman og sjálfsagt brot á siðareglum
lækna að beita fyrir sig einstökum tilvikum, eins og
nefnd eru hér að ofan, til að skýra mál sitt, en svona
er þetta. Þessi tilvik hafa verið kærð til landlæknis.
Undirritaður er tilbúinn að vinna af fullum heilind-
um með sjóntækjafræðingum að lausn þessara mála,
svo fremi það samrýmist góðum og skilvirkum augn-
Læknablaðið 2003/89 247