Þjóðlíf - 01.04.1988, Qupperneq 24

MENNING
VEISLA í HVERRI DÓS
KJÖTIDNAÐARSTÖD KEA
AKUREYRI SÍMI: 96~21400
Á 5. ríkisþingi Norræna félagsins í Lubeck 1938. Háttsettir gestir meðal annarra á
opnunarhátíðinni hlýða á leiðtoga félagsins, Lohse héraðsstjóra halda ræðu: dr.
Drechsler yfirborgarstjóri, Himmler SS-foringi og Rosenberg iandsstjóri Hitlers og
verndari Norræna félagsins. Þarna var mikið um dýrðir og meðal íslenskra gesta sem
þátt tóku í hátíðinni voru Gunnar Gunnarsson, Guðmundur Finnbogason og Matthías
Þórðarson.
menningar- og viðskiptatengsl þýskra við
þjóðirnar í norðri. Eftir að nasistar komust
til valda í Þýskalandi 1933 tók flokkurinn
félagið í sína þjónustu og notaði það til að
afla stefnu brúnstakka vinsælda og samúðar
á Norðurlöndum.
í bók sinni „Hitler talar“, sem Magnús
Ásgeirsson íslenskaði og Menningar- og
fræðslusamband alþýðu gaf út árið 1940,
heldur Hermann Hausehning því fram, að
meiri hluti félagsmanna hafi verið grunlaus
um það pólitíska hlutverk, sem félaginu var
ætlað að gegna. „Þetta félag, sem áður hafði
verið lítið eitt rómantískt tæki í þjónustu
mikilsverðrar menningarstarfsemi, varð nú
að verkfæri sviksamlegs áróðurs og magn-
aðrar njósnaiðju, án þess að meiri hluti fé-
lagsmanna hefði hugboð um. hvað var að
gerast" (Rvík, 1940, bls. 142).
Verndari félagsins —
öfgafuliur skósveinn
Það má til sanns vegar færa, að pólitískur
tilgangur félagsins hafi ekki legið í augum
uppi fyrstu árin eftir að það var gert að
flokksstofnun nasista. Þegar leið á 4. áratug
aldarinnar hljóta þó flestir, sem fylgdust með
gangi mála í Þýskalandi, að hafa gert sér
grein fyrir því, að hér var um hápólitísk sam-
tök að ræða, — þó ekki væri nema fyrir það
eitt hverjir það voru sem einkum létu að sér
kveða á samkomum félagsins.
Þar ber fyrst frægan að nefna, sjálfan Al-
fred Rosenberg, sem var gerður að verndara
Norræna félagsins 1933. Rosenberg var einn
af hörðustu áróðursmeisturum nasista og
öfgafullur skósveinn Hitlers allt frá því að sá
síðarnefndi fór að láta á sér bera í Þýskalandi
á þriðja áratugnum.
Til að gefa eilitla hugmynd um viðhorf og
umsvif þessa róttæka þjóðernissinna á
sokkabandsárum nasismans, má vísa til
greinar sem Karlheinz Riidiger skrifaði um
þennan flokksbróður sinn í tímarit Norræna
félagsins „Norðrið" (Der Norden) í febrúar
1942. Tilefni þeirrar greinar var sú ákvörðun
Hitlers að gera Rosenberg að ráðherra yfir
þeim landssvæðum, sem Þjóðverjar lögðu
undir sig í Austur-Evrópu. Um feril Rosen-
bergs innan flokksins segir greinarhöfundur
m.a.:
„Hann hefur frá upphafi veitt Foringjan-
um dyggan stuðning og staðið við hlið hans í
fremstu röð á örlagastundum hreyfingarinn-
ar. Hann tók þátt í fyrsta andófi nasista gegn
hinu marxíska ofurefli á götum Coburgs
1922. Með skammbyssu í hendi fylgdi hann
Foringjanum í ræðustól í hinum fræga bjór-
kjallara „Búrgerbraukeller" þann 9. nóvem-
ber og þegar nasistar sóttu að „Hershöfð-
ingjahöllinni“ (í Múnchen, A.B.) stóð hann í
fremstu víglínu, reiðubúinn að fórna lífi op
limum fyrir Foringjann og hreyfinguna. A
meðan Foringinn sat í varðhaldi var það
einkum skapgerðarstyrk hans að þakka, að
takast skyldi að vinna bug á veikleika hreyf-
24