Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Blaðsíða 59

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
53
konar líkama, — og þessar verur hefðu áhrif á mann-
legt líf og hugsun, ef þau áhrif færu fram fyrir „milli-
göngu“ efnis, líkt og t. d. ljóssveiflur berast?
B. F. telur það á „misskilningi byggt“, þegar eg segi
(29. bls.), „að efnið sé farið að nálgast það ískyggi-
lega að vera andlegt, þó að benda megi á, að sumir
eðlisfræðingar hafi sagt eitthvað svipað i misjafnlega
mikilli alvöru“. Efnið „var engu andlegra á 19. öld en
miðöldum, og eins er það sizt andlegra nú en á 19.
öld“. Það skal fúslega játað, að eg notaði orðið „and-
legur“ þarna í dálítið óákveðinni merkingu. En eg skal
með dæmi skýra, hvað eg átti við. B. F. segir, að á
miðöldum hafi menn litið á allt efni sem síheilan kökk.
Á 19. öld varð það aðgreindar frumeindir. Nú er það
orðið enn fingerðara, eins og B. F. hefur gert grein
fvrir i Efnisheiminum, svo að hann getur jafnvel hor-
ið upp þá spurningu, hvort efnið sé „til í raun og veru,
sé það ekki annað en þéttindi í sviðinu hér og þar“
(138. bls.), — þótt hann svari henni játandi. Ef við
liugsum um fyrirbæri eins og fjarskynjun, þá býst eg
við, að hverjum nútímamanni muni vera það eðli-
legast að skýra hana til orðna fyrir sveiflur efnis, sem
eðlisfræðin liefur enn ekki náð tökum á að vega og
kanna. A tímum loftskeyta og útvarps er það orðið mun
auðveldara að liugsa sér sveiflur af einliverju tagi bera
hugsanir frá mannsheila til mannsheila í mikilli fjar-
lægð en ef „heilir kekkir“, þótt smáir væru, ættu að
flytja þær um geiminn. Mín vegna væri guðvelkomið
að snúa orðum mínum við og segja, að andinn væri
farinn að nálgast efnið, það er að segja, að ýmislegt,
sem menn með hinum eldri hugmyndum sínum um
efnið hlutu að skýra sem ótengt þvi með öllu, sé nú
unnt að hugsa sér fara fram í sambandi við efnis-
sveiflur. Aðalatriðið er, að menn vegna einhæfrar trú-
ar á of grófgert efni neiti ekki eða loki fyrir sér leið-
um til þess að gera ráð fyrir ýmsum möguleikum í