Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Síða 69

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
63--
vildi hætta að vera það, þótt hann ætti kost á því? Og,
hvað um listirnar? Eiga þær rétt á að lifa, aðeins til
dægradvalar, ef þær birta ékki leyndardóma tilver-
unnar með einhverjum hætti, sem visindin ná ekki til?
Platon vildi, eins og kunnugt er, ekki hafa nein
skáld í framtíðarríki því, sem hann hugsaði sér. Það
kom að vísu úr hörðustu átt, þar sem hann var sjálf-
ur stórskáld og rit lians lifa engu síður vegna listar-
g'ildis þeirra en speki. En það var rökrétt afleiðing af
því að vilja reisa þjóðfélag á grundvelli skynsamlegr-
ar hugsunar, sem skáldin einatt virðast trufla. Og skáld-
in eru enn vandræðabörn í „skipulögðu“ þjóðfélagi,
því að annaðhvort hættir þeim við að trufla skipu-
lagningu liugarfarsins eða skipulagningunni við að
kreista úr þeim allan anda í greip sinni. Ef við líturn
á þá litlu reynslu, sem mannkynið á sínum stutta ferli
hefur öðlazt um þroskaskiljæði lista og listamanna, og
drögum ályktanir af henni, þá er ekki ástæðulaust að
bera kvíðboga fyrir framtíð þeirra í sæluríki efnis-
hyggjunnar. Eitt er það, að listamennirnir kynnu að
vera allt of ánægðir með kjör sín, því að alkunnugt
er, að þrá til einhvers, sem þeir hafa ekki handa á
milli, er ein líftaug allrar listar. Nú á dögum þykir t. d.
mörgum sá skáldskapur einn góð latína, sem stefnir að
því að glæða samfélagshyggju og réttlætisþörf. En ekki
geta skáldin haldið áfram með slíkt, þegar allt er full-
lcomnað. Hitt er samt mest áhvggjuefni, að við fjölda
hinna mestu listamanna eiga unimæli Mefistofelesar um
Faust: Nicht irdiscli ist des Toren Trank und Speise
(heimskinginn lætur sér ekki lvnda jarðneskan mat og
drykk). Mest af hinni stórfelldustu tónlist er religiöst
í eðli sínu, húsgerðarlistin hefur náð hámarki sínu í
musterum og kirkjum, ljóðrænn skáldskapur er einatt
runninn úr hugarástandi, sem er náskylt reynslu dul-
sæismanna o. s. frv. Eg á hágt með að liugsa mér ann-
að en allt af verði til menn, sem finna túlkun tilver-