Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Blaðsíða 54

228
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
En þó að íslendingar standi einir þjóða uppi með stuðlana nú á
dögum, þá hefur ekki alltaf verið svo. Um það bil sem germanskar
þjóðir koma fyrst skýrt og greinilega fram í dagsbirtuna, svo að
við kynnumst ekki aðeins vopnaburði þeirra og orrustum beldur
einnig skáldskap þeirra, yrkja þær allar með stuðlum, en án loka-
ríms. Það er í höfuðatriðum sá bragarháttur sem við erum vön að
kalla fornyrðislag.
Hvað véldur því, að þessar þjóðir einar settu stuðlana í rammar
skorður og greyptu þá svo fast í skáldskap sinn að hann gat ekki án
þeirra verið? Skáld og rithöfundar á aðrar tungur og þær meira
að segja svo fjarskyldar sem latínu og finnsku, hafa þráfaldlega
brugðið fyrir sig stuðlum, en aðeins annað kastið til skrauts og
viðhafnar, ekki eftir föstum fullkvæmdum reglum. Spurningunni
verður eigi svarað um alla eilífð, sökum þess að upptökin liggja
einhvers staðar langt aftur í því myrkri aldanna sem enginn geisli
dregur til. Samt hafa hugmyndaríkir fræðimenn ekki látið þetta
aftra sér frá getgátum, og hefur þá hugur sumra helzt staðnæmzt
við þá frásögn um spádóma Germana og véfréttir sem rómverski
sagnaritarinn Tacitus skrásetti hér um bil 100 árum eftir Krists
hurð. Hann segir að Germanir leiti á þann hátt frétta að þeir hluti
sundur grein og risti merki á bútana, dreifi þeim síðan á hvítt klæði,
en því næst taki prestur þjóðflokksins, eða heimilisfaðirinn ef spá-
fréttinni er haldið innan þrengri vébanda, þrisvar upp bút og ráði
eftir merkjunum. Allt er þetta miklu óljósara en skyldi. Menn hafa
nú gert sér í hugarlund að fréttinni hafi verið þannig hagað að
merkið hafi sagt til urn höfuðstaf, en sá er fréttarinnar leitaði hafi
síðan aukið þar við eftir því sem andinn blés honurn í brjóst, þó
svo, að atriðisorðin eitt eða tvö urðu að hefjast á sama hljóði.
Hann hafi með öðrum orðum stuðlað svar sitt í samræmi við þann
höfuðstaf sem hlutkestið heimtaði, og þaðan af hafi stuðlasetning
orðið rótgróin í hugum manna. Enginn veit hvort þetta er nokkuð
annað en heilaspuni. En við rekumst hér enn á þann grun að skáld-
skapur og véfréttir, spádómar og prestleg störf hafi allt verið hvað
öðru nátengt í forneskju.
Það sem varðveitzt hefur af stuðluðum þýzkum skáldskap er ekki
ýkjamikið. Af þeim kvæðum er eitt langgirnilegast til fróðleiks: