Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Síða 75

TIL VARNAR SKÁLDSKAPNUM
281
lifa sig inn í brjálœðiskennd hugarfóstur þeirra. . . . Það er kannski
heiðarlegt að vilja ekki fordæma neina fjarstœðu án þess að hafa kynnt
sér hana rœkilega áður. En sá maður, sem hyggst kafa til bolns í lýg-
inni í þeirri von að finna einhver sannleikskorn á botninum, hann á
það á hœttu að koma ekki samur maður upp ajtur, ej til vill að koma
aldrei upp aftur. Þessvegna er þessi mannlegi eigiiúeiki hœttulegri þró-
un mannsins en flest annað.
Abstrakt list og klassísk list eru tvö algerlega óskyld fyrirbœri, þó að
ekki sé útilokað, að hvorttveggja megi finna í sama verkinu. Það er
misskilningur að abstrakt list sé nokkuð nýtt — hún liefur verið til allt
frá dögum frummannsins, en á síðustu tímum liefur þjóðfélagslegt um-
rót gejið henni byr undir báða vœngi um stundar sakir. Hún er sprott-
in af lífsleiða, óljósum skilningi á brjáluðu umhverfi og skilningsleysi
eða ógeði á þeim nauðsynlegu og hagnýtu verkefnum, sem alstaðar bíða
lausnar.
Málverk eins og „Landslag að innan“ (Paysage intérieur) hlýtur að
verka á normalt jólk eins og verið sé að skopast að heilbrigðri skyn-
semi. . .
Þarna höfum við það allt saman: „óbrjálað og eðlisgreint fólk“,
„nýju fötin keisarans“, „brjálæðiskennd hugarfóstur“, „skopast að
heilbrigðri skynsemi“. Beztur er höfundur þegar liann fer að tala um
hættu þekkingarleitar fyrir þróun mannsins! Ennfremur eru abstrakt list
og klassísk list „tvö algerlega óskyld fyrirbæri“ enda þótt „hvorttveggja
megi finna í sama verkinu“(!!) Loks fáum við að vita að abstrakt list
liafi verið til með frummönnum, og er það í sjálfu sér virðingarverð
fræðsla, en hins vegar erum við látin grilla í þá dapurlegu vitneskju að
frummaðurinn hafi líka verið haldinn lífsleiða, óljósum skilningi á
brjáluðu umhverfi og skilningsleysi eða ógeði á hagnýtum verkefnum.
I slíkum skrifum má reyndar finna vott af þeirri skoðun sem nú er
allútbreidd, að fólkið hafi afdráttarlaust á réttu að standa gagnvart
nýjum listaverkum. Þetta virðist mér reyndar vera sú viðurkennda
regla í Sovétríkjunum. Hvort sem hún getur staðizt þar eða ekki þá eru
engar líkur til að hún geri það í okkar vestræna þjóðfélagi, þar sem
bókmenntaprangarar, listaprangarar og filmprangarar hafa náð mikl-
1 Eiður Bergmann, Þjóðviljinn, 2. nóv. 1951.