Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Page 11

VANDAMÁL SKÁLDSKAPAR Á VORUM DÖGUM
121
an samkvæmt hugsunarhætti stjórnmálamanna, hvorki rithöfunda inn-
an sama félags, né rithöfunda sitt hvorumegin við landamæri ellegar sitt
hvorumegin við járntjald. Er kanski hægt að finna amrískan bónda sem
lángar til að skjóta kínverska bændur af því honum líkar ekki við hag-
stjórnarkerfið í Kína? Eða er til norskur stúdent sem lángar til að stytta
rússneskum stúdent aldur af því hugmyndir þeirra um ýmsa hluti eru
ólíkt mótaðar af mismunandi söguþróun í hvoru landi um sig? Eða er
hægt að hafa uppá tveim verkamönnum, öðrum eystra hinum vestra,
sem vilja gera hvor annan höfði styttri þó annar taki daglaun sín frá
einkafyrirtæki sem hann telur heiðarlegt firma, en hinn frá ríki sem
hann þykist hafa ástæðu til að kalla sitt? Ég heyrði á dögunum í útvarp-
inu vilnað til orða sem biskupinn í Jórvík hefði látið sér um munn
fara í páskaboðskap sínum, en þar hélt hinn háæruverðugi herra því
fram að vetnisspreingjan ætti rót sína að rekja til þess haturs sem þjóðir
heimsins bæru í brjósti hver gegn annarri, og væri tjáníng þess. Vera má
að þetta heiftúðuga fólk: bændur, verkamenn, verslunarfólk og stúdent-
ar verði fundnir í Jórvíkurbiskupsdæmi. En að fólk þetta hafi fundið
upp vetnisspreingjuna til að tjá hatur sitt gagnvart öðrum biskupsdæm-
um, — það eru nýúngar.
Ég veit vel að hjá fjölda nútímafólks ríkir sérstök tegund forlagatrú-
ar, fólgin í tilhneigíngu til að gefa sig mótstöðulaust í vald stjórmnála-
mönnum, og vantrú á menníngunni yfirleitt. Og hafi maður á annað
borð viðurkent hugsunarhátt stjórnmálamanna, þessara manna sem
,,hafa sannfærst um að enn (þ. e. á vorum dögum) er aðeins einn hlutur
til, sem getur skapað veruleik — og þetta er vald“ (Trygve Lie, ívitnað
úr Politiken 1. 5. 54), þeirra manna sem því eru næstir að neita raun-
hæfu gildi allra mannlegra verka, að undanskildu ofbeldi, — hafi maður
einusinni beygt sig í huganum fyrir þessu siðleysi, þá er reyndar rökrétt
að gera hlut menníngarfrömuða sem minstan, eða jafnvel telja hann
einskisverðan. Enda er nú svo komið, að það hlutverk sem orðsins menn
höfðu áður í opinberu lífi ýmsra þjóða, einnig hér í Noregi, hefur nú
verið feingið stjórnmálamönnum; fólk hlustar í ofvæni seint og snemma
á stanslausar hrókaræður þeirra um nauðsyn þess að fleygja niður
spreingjum oná fólk og drepa það í hrönnum, í dag í þessu landi, á
morgun í hinu. Það er ömurleg sjón að sjá þennan lýð, já og stundum
xneira að segja hershöfðíngja, hafna til virðíngar sem orðsins menn