Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Qupperneq 61

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
171
að notaðar eru mismunandi orðmyndir fyrir ég og þú, eftir því hvort átt
er við karl eða konu. Þær tungur hafa einnig mismunandi myndir sagna
eftir kynjum. Mörg mál hafa þó enga slík skiptingu orða eftir kynjum,
hafa ekkert málfræðikyn. Sum skipta orðum í flokka eftir því, hvort þau
tákna lifandi veru eða dauðan hlut, og eru plöntur þá venjulega taldar til
dauða flokksins. Einkum er þetta algengt í málum frumbyggja Austur-
Ástralíu og sumum Indíánatungum. Sum mál skipta orðum í tvennt eftir
því, hvort þau merkja skyni gæddar (skynsamar) verur eða skynlausar,
þ. á m. skepnur.
Þess var getið í upphafi, að til eru þjóðtungur, þar sem ekki eru til
nema fáein töluorð, en þó er ekkert tungumál með öllu án töluorða. Á
hinn bóginn eru til tungur, þar sem raunverulega eru ekki til nema tvö
töluorð ósamsett, einn og margir. Þetta er til í mörgum málum frum-
byggja Ástralíu. Þær þjóðir, sem tala slík mál, geta þó táknað hærri töl-
ur en tvo með því að telja á fingrum sér. Ritmál eiga þær ekki, svo að
töluorð sín setja þær aldrei á pappír.
Stundum er talan þrír táknuð með tveim samsettum orðum, og sagt 2
og 1, talan 4 táknuð með 2 og 2, 5 með 2 og 2 og 1, o. s. frv. Til eru tung-
ur, þar sem talið er allt upp að tíu á þennan hátt. Aðrar tungur nota oft
fyrir töluorð orðasambönd, sem eru í rauninni svolítil margföldunar-
dæmi, þar sem talan 6 er táknuð með 2 sinnum 3, talan 7 með 3 sinnum 2
plús 1, o. s. frv. Segja má, að slíkar tungur byggi á tölunni 3 sem undir-
stöðu stærðfræði sinnar, en aðrar byggja á 4 t. d. og tákna 5 með 4
plús 1, 16 með 4 sinnum 4 o. s. frv. Þetta talnakerfi er notað meðal ann-
ars meðal sumra Indíána þeirra, sem voru frumbyggjar Kaliforníu. Enn
aðrar tungur nota talnakerfi, sem byggja á tölunni sex sem undirstöðu,
en ör.nur tala mætti þó virðast tiltækari, þar sem er 5, tala fingranna á
annarri hendi mannsins.
A. m. k. eitt tungumál er til, þar sem undirstöðutalan er fimm, (ein af
tungum Arawaka, Indíána í Suður-Ameríku). Þar er talan 10 táknað
með orðunum 2 hendur, 25 með 5 hendur o. s. frv., en fleiri eru þær
tungur, sem hafa skapað sér tugakerfi úr hugtakinu 2 hendur = 10, eða
tvítugakerfi úr hugtakinu 2 hendur og tveir fætur, þ. e. fjöldi fingra og
táa samanlagður, og hafa þá töluna 20 fyrir undirstöðu undir talnakerfi
sitt.
I sumum málum frumbyggja Ástralíu, t. d. andamanesísku, er ekki