Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Síða 70

180
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og þannig koll af kolli. Þegar bréfinu er lokið, er það ekkert nema tómar
tölur eða merki. Síðan sendi ég bréfið, en viðtakandinn í Indlandi finnur
í sínum bókum, hvaða merkingu hver tala hefur. Það leiðir af sjálfu sér,
að slíkt kerfi er ekki nothæft nema með mjög löngum tíma og aðeins í
riti, og því svipar mjög til dulmálslykla nútímans. Dæmi eru þess, að
fullkomnar orðabækur væru gerðar um þetta, svo sem kerfi þýzka vís-
indamannsins Bechers, sem uppi var á 17. öld, en auk talna notaði hann
ýmis önnur tákn.
Þessar tilraunir manna til að skapa alþjóðamál héldu stöðugt áfram,
og hugmyndinni óx mjög fylgi á 19. öld, enda urðu menn þá á alþjóða-
ráðstefnum á eitt sáttir um ýmis mælikerfi og merkjamál, svo sem mors,
flaggamál, tugakerfi í bókasöfnum o. s. frv. Og 1811 hét vísindafélagið í
Kaupmannahöfn verðlaunum fyrir beztu tillöguna um allsherjar mynd-
letur, er nota mætti sem alþjóðamál, en þessi verðlaun voru aldrei veitt.
Um 1878 birti fimmtugur kaþólskur klerkur í afskekktu sveitaþorpi í
Bæjaralandi, Johann Martin Schleyer, tillögur sínar um alþjóðamál og
nefndi þær volapiik. Hann byggði það upp á sama hátt og beygingaríkar
þjóðtungur, beygði sagnirnar eftir persónum, þ. e. hafði mismunandi
myndir sagnarinnar eftir því, hvort sagt var ég /calla eða hann kallar,
hafði fjögur föll í málinu, en annars má segja, að menn hafi almennt
verið komnir á þá skoðun um þessar mundir, að alþjóðamálið yrði að
vera mjög einfalt að beygingu. Schleyer afskræmdi svo mjög öll þau orð,
sem hann tók upp í málið, að þau urðu óþekkjanleg. Nafnið, sem hann
gaf þessu máli sínu, volapiik, er gott dæmi um það. Fyrri hlutinn, vol, á
að vera sama og enska world, þýzka Welt (heimur), en seinni hlutinn,
piik, sama og enska speak, þýzka sprechen. Þessar breytingar gerði klerk-
ur samt ekki af tómri sérvizku, heldur vegna þess að hann taldi, að
alþjóðamálið mætti aldrei hafa neins konar samhljóðasambönd, en hon-
um var kunnugt um, að í fjölmörgum málum þekkjast ekki nema tiltölu-
lega fá samhlj óðasambönd. Sjálfur var hann mikill málamaður, þekkti
um 40 mál. Vegna þessa sjónarmiðs lenti hann í ógöngum.
Schleyer birti orðabækur og kennslubækur í volapiik, og málinu var
vel tekið. Fyrsta félag volapiiksinna var stofnað 1882 og 1884 skyldi
haldið fyrsta þing þeirra, en þegar til kom, reyndist ekki unnt að tala
volapiik, svo að skildist. Menn vonuðu þó, að þetta lagaðist með tíman-
um, og töluðu þýzku á mótinu, og þrátt fyrir þessi vonbrigði tóku blöð