Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Síða 72

182
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
beinagrind málsins tilheyrir, eru svo einfaldar, að þær komast fyrir á
venjulegu bréfspjaldi (póstkorti) með venjulegu smáletri. Allir stafir
ritmálsins (28) tákna alltaf sama hljóð og hver einn stafur er alltaf bor-
inn fram, engum staf er sleppt úr framburði. Hvert hljóð er alltaf táknað
með sama staf, svo að aldrei verður um villzt um framburð ritmálsins né
rithátt talmálsins.
Af þessum 28 stöfum (og hljóðum) málsins eru sex með merkjum
yfir og tákna þá sérstök hljóð. Þetta er eitt af því, sem gerir esperanto
ókennilegt á pappír þeim — en aðeins þeim einum —, sem vanir eru að-
eins bókstöfum eins og þeir tíðkast í ensku t. d., algerlega án allra merkja
yfir. Raunar ættum við Islendingar ekki að kippa okkur upp við að sjá
stafi með merkjum (broddum) yfir, þar sem við höfum í okkar stafrófi
á, é, í, ó, ú, æ og ö, auk ð og þ. Hitt er annað mál, að þetta atriði er
óneitanlega galli á stafsetningu esperantos, en engan veginn á málinu
sjálfu, og stungið hefur verið upp á ýmsum kerfum til breytingar þessu,
en ekkert þeirra hefur verið samþykkt. Slíkir aukastafir kosta alltaf
aukna vinnu, þegar vélritað er eða prentað, en þá er raunar að finna
fleiri eða færri í flestum Evrópumálum öðrum en ensku. Sumir hafa
haldið því fram, að framburður manna á esperanto hljóti að vera mis-
munandi eftir því, hverrar þjóðar maður talar, en reynslan sýnir annað,
og þótt auðvitað sé æskilegast, að menn beri esperanto fram sem allra
bezt og skýrast eins og öll tungumál, er það staðreynd, studd reynslunni,
að jafnvel íslendingar, sem fá orð fyrir að bera esperanto illa fram, mis-
skiljast ekki meðal erlendra esperantista. Og jafnvel þótt íslendingur
beri fram eitt og sama íslenzka hljóðið fyrir fleiri en eitt hljóð í esper-
anto (af því að í esperanto eru nokkur hljóð, sem eru ekki til í íslenzku),
veldur það ekki misskilningi, sökum þess hve skýr bygging málsins öll er.
Þá eru beygingar málsins. Akveðinn greinir er la, settur framan við
orðið, sem hann á við. Öll nafnorð enda á o og öll lýsingarorð á a. Fleir-
tala bæði nafnorða og lýsingarorða myndast með Þá höfum við t. d.
libro bók, bona góður, bona libro, ft. bonaj libroj. Þolfall myndast
með n, bæði af nafnorðum, lýsingarorðum og fornöfnum, en fleiri orð
fallbeygjast ekki. Segja má, að í esperanto séu raðtölur fremur lýsingar-
orð en töluorð. Þau myndast öll af frumtölunum með lýsingarorðsend-
ingunni a: unu, du, tri, kvar, verður þá í raðtölum unua, dua, tria, kvara,
o. s. frv. Þolfallið er eitt það atriði esperantos, sem hefur verið gagnrýnt,