Tímarit Máls og menningar - 01.09.1954, Síða 76

186
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Fyrst mun hafa heyrzt um esperanto á íslandi 1893, 6 árum eftir að
fyrsta kennslubókin í málinu kom út. Það var Einar Asmundsson í Nesi,
þá hálfsjötugur, sem skrifaði grein í blaðið Stefni á Akureyri, og til er
frá svipuðum tíma handrit í Landsbókasafninu hér eftir Brynjólf Jóns-
son frá Minnanúpi um esperanto, orðasafn, málfræði o. fl. Þorsteinn
Þorsteinsson, síðar hagstofustjóri, samdi fyrstu íslenzku kennslubókina
í esperanto og gerðist íslendinga fróðastur um það. Sú bók kom út 1909,
en setjarinn Hallbjörn Halldórsson, síðar prentsmiðjustjóri, lærði mál-
ið um leið og hann setti bókina. Sigurður Kristófer Pétursson, sjúkling-
ur í holdsveikraspítalanum í Laugarnesi, nam málið á skömmum tíma og
gerði nokkrar snilldarþýðingar íslenzkra kvæða á því. Síðar lærðu þeir
málið Ólafur Þ. Kristjánsson kennari í Hafnarfirði og Þórbergur Þórð-
arson rithöfundur og gerðust virkir áhugamenn um framgang þess,
fengust við ritstörf á málinu. 1931 voru stofnuð esperantofélög í Reykja-
vík og um svipað leyti víðar um land. Þau mynduðu með sér bandalag,
Samband íslenzkra esperantista, sem starfaði með allmiklum krafti um
skeið, en lognaðist út af um nokkur ár. Það var endurvakið 1948, er
stofnuð höfðu verið ný esperantofélög á nokkrum stöðum. Formaður
Sambands íslenzkra esperantista er nú Halldór Kolheins prestur í Vest-
mannaeyjum. Sambandsfélögin standa fyrir námskeiðum í málinu, auk
þess sem það er kennt í Bréfaskóla S.Í.S. Það ætti raunar að vera óþarfi,
en ekki sakar að taka það fram, að eitt af grundvallaratriðum esperanto-
hreyfingarinnar er hlutleysi í stjórnmálum og trúmálum. Esperanto er
því ekki á neinn hátt bundið neinni stjórnmálastefnu og því síður neinni
ríkjasamsteypu. Forvígismenn esperantos bæði hér á landi og annars
staðar eru úr öllum stjórnmálaflokkum. Það væri þá helzt að geta þess
í sambandi við stjórnmál og esperanto, að Hitlersstjórnin þýzka bannaði
esperanto 1935, sökum þess hve hreyfingin væri alþjóðleg í eðli sínu og
í herteknu löndunum urðu esperantistar alls staðar fyrir barðinu á naz-
istunum. Það er eina ríkisstjórn stórveldis, sem slíkt hefur gert.
Hér er ekki færi á að ræða um bókmenntir þær, sem til eru á esper-
anto, en á málið hafa verið þýdd ýmis öndvegisrit heimsbókmenntanna,
svo sem biblían, Hamlet og fleiri rit Shakespeares, Faust eftir Göthe,
Tíðindalaust á vesturvígstöðvunum og Við héldum heim, Helvíti eftir
Dante, Eftirlitsmaðurinn eftir Gogol, Odysseifskviða Hómers og frásögn
Thors Heyerdals um Kontikileiðangurinn, svo að eitthvað sé nefnt, auk