Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 84

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 84
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR sinna. Napóleon trujlar áœtlanir þeirra með alvöruleysi sínu og þrekleysi og þeir losa sig við hann. Eftir 1933 talaði liann um skoplegan Napóleon, sem nota mælti til að spottast að Hitler. En eftir Nútímann kom fimmti Napóleon hans fram í nýrri mynd. Keisar- inn flýði frá St. Helena og birtist í heimi sem var honum gersamlega framandi, í Evrópu fjárplógsmanna og kaupmanna. Hvarvetna mœtir hann tortryggni og andúð, lýkur lífi sínu sem gamall flakkari og fylg- ist með hátíðahöldunum þegar kista hans sjálfs er flutt heim. Þegar vikið var að Benító Mússólíni í samhandi við áform hans um Napóleon, svaraði hann 1931: „Einræðisherrar nútím- ans eru leikbrúður í höndum stóriðju og fjármálavalds." Eftir 1933 notaði nýr einræðisherra af þessu tagi, Adólf Hitler, aðferðir nazismans til þess að vinna bug á efnahagskreppu þeirri sem lýst var í Nútímanum. Foringinn bjó sig undir styrjöld af öllu afli með að- stoð stóriðju og fjármáiavalds, og það hafði í för með sér algera hagnýtingu á þýzka iðnaðinum. En til lengdar gat ekki setið við framleiðsluna eina saman. Það varð senn að nota hana í verki. Er Chaplín var að undirbúa „sjöttu mynd“ sína, voru vopnaviðskipti annarrar heimsstyrjaldarinnar þegar hafin á Spáni. Herir Mússóiínis og Hitlers tóku opinskáan þátt í horgarastyrjöldinni við hlið Francós. I viðræðum við vini sína dró Chaplín enga dul á samúð sína með lýðveldissinnum. Árás Japana á Kína árið 1937 hafði einnig rík álirif á hann, og síðan stóratburðir þeir sem ráku hver annan í Evrópu: Innrás Hitl- ers í Austurríki, Miinchen-svikin, hernám Tékkóslóvakíu í tveinmr áföngum. Þessir sögulegu viðburðir áttu eftir að speglast í „sjöttu mynd“, en nafni hennar og efnisvali var lengi haldið leyndu. Chap- lín fór að vinna að kvikmyndasögunni árið 1938 í Carmel-by-The-Sea. Hann bjó mán- uðum saman ásamt Paulettu Goddard í þessum litla hafnarbæ í nánd við St. Fran- cisco. Eldri synimir, sem hann hafði eign- azt með Litu Gray, konui stöðugt að heim- sækja föður sinn og höfðu miklar mætur á honurn. Myndin átti eftir að breytast stig af stigi þar til komið var að endanlegri gerð: Ein- rœðisherranum. Chaplín réð sjálfur yfir framleiðslutækjum sínum og gat því enn leyft sér að beita hinum sérkennilegu vinnu hrögðum sínum. Yfirleitt er myndataka haf- in þegar húið er að ganga frá „myndatöku- áætlun", handriti sem mælir fyrir um ákveðin vinnubrögð sem leikstjórinn verður að fylgja út í yztu æsar, ef ekki er um hreina smámuni að ræða. Chaplín leyfði sér þann munað að vinna án þess að hafa nokkra „myndatökuáætl- un“. Hann breytti tali og atburðarás í vinnustofunni sjálfri. Hann tók heilu kafl- ana án þess að vita nákvæmlega hvemig ætti að koma þeim fyrir í sjálfri myndinni. Ilann starfaði eins og rithöfundur, gerði uppkast á uppkast ofan og breytti. I fyrsta uppkastinu að Einrœðisherranum var fanga bjargað úr þrælabúðum af hópi uppreisnarmanna, sem höfðu dulklætt sig sem SA-menn. Gyðingurinn litli, sem var al- ger tvífari Adólfs Hitlers, tók við hlutverki foringjans. Kona sem ætlaði að myrða Hitl- er varð snortin af örvæntingu litla gyðings- ins. Ilún hjálpaði honum að flýja, og þau settust að í Sviss. Enda þótt þessi fyrsta endursögn væri meinlaus (eða höfð svona ónákvæm af ráðn- um hug) létu viðbrögðin ekki híða eftir sér. Þriðja ríkið lét sér ekki lynda að spottazt væri að foringja þess og að „saurugur júði“ væri gerður að tvífara hans. Utanríkisþjón- ustan var sett af stað. Konsúll nazista í Hollywood, Georg Gússling, og síðar sendi- 162
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.