Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 104

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 104
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR við. Og það má gjarnan vera „ljót“ saga í augum meðalmennsku og hverskyns aftur- halds, saga sem keinur við kaunin á okkur öllum, jafnvel illa skrifuð saga og naumast prenthæf — en framar öllu öðru: bók af okkar tíma. Elías Mar. Grundvallarrit um íslenzka fornminjafræði. Kristján Eldjárn: Kuml og haugfé úr heiðnum sið á íslandi. Bókaútgáfan Norðri. etta er mikil bók og glæsileg og hefur þegar hlotið æðstu viðurkenningu há- skólans sem staðgott vísindarit. Við Islendingar búum í undarlegu landi. Hver einasta eyja og landspilda á þessari jörð virðist numin af mönnum löngu fyrir víkingaöld nema Suðurálfa (Antarctica), enda eru þar fáir staðir byggilegir. Svo af- skekkt eyja hefur ekki „fundizt" í sjálfu Kyrrahafinu, að þar hafi ekki verið álit- legar minjar mannavistar, þegar „landkönn- uðir“ uppgötvuðu þær. Rúmlega 2000 míl- ur undan strönd Chile liggur Páskaeyja, örlítið eyland um 1100 mílur að frá næsta byggðu móli, en fræg fyrir fágætar fom- minjar. Hið mikla landfundaskeið í sögu mannkynsins er síðari hluti steinaldar og bronsöld; þá flæktust menn í landaleitir yfir heimshöf og slógu tjöldum, hvar sem óbyggður blettur fannst. Það er óhugsandi, að menn hafi hvorki hrakið né siglt til Is- lands á stein- og bronsaldarskeiði Norður- og Vestur-Evrópu. Það er vitleysa að tala um það, að þá hafi Evrópumenn ekki átt baffær skip. Almennt er talið, að írar hafi komizt út hingað á 8. öld, siglt yfir hafið á svonefndum currökum. Ef það er rétt, þá gátu írar siglt til íslands mörgum öldum fyrr, því að um 800 er löngu liðið blóma- skeið írskrar siglingasögu og skip þeirra verri en áður. Þessum staðreyndum verður ekki þokað og ekki heldur þeirri, að á ís- landi hafa engar fomminjar fundizt, sem ekki hafa getað borizt hingað eftir miðja 9. öld. En nýir fornleifafundir geta leitt annað í Ijós. Sennilega eru íslendingar slæmir fomfræðingar og skeytingarlitlir fræðimenn, en við verðum að taka okkur á. Islenzk fomminjafræði er ung að árum. Það er fyrst í upphafi 19. aldar, að menn taka hér að gefa jarðfundnum gripum gaum og varðveita þá, eftir að hið konunglega safn norrænna fomgripa var stofnað í Kaup- mannahöfn 1807. „Fram til þess tíma hafði ekki verið til nein stofnun, sem lét sér annt um, að haldið væri til haga jarðfundnum munum, og má nærri geta, að fyrir það hafa þeir tortímzt unnvörpum“, segir Eldjárn í formla. En hér heima á íslandi batnaði að- staðan lítið til varðveizlu fornminja, fyrr en Sigurður Guðmundsson málari stofnaði Forngripasafnið í Reykjavík 1863. Næsti áfangi í sögu fornminjarannsókna hér á landi er stofnun Hins íslenzka fomleifafé- lags 1879 og útgáfa árbóka þess. Þar er margvíslegur fróðleikur saman kominn, sem Eldjárn styðst við í riti sínu, en bók hans er fyrsta sjálfstæða ritið, sem birzt hefur um íslenzkar fornminjar. Það er því bæði brautryðjendaverk og grundvallarrit í þess- ari fræðigrein á landi voru, og því miður verður sennilega langt að bíða þess, að það verði úrelt, svo margir fundir hafi komið í dagsljósið, að nýrrar bókar verði þörf. Eldjárn notar orðið kuml sem heiti á legstað heiðins manns, „hvort sem nokkur haugur einkennir hann eða ekki“. Slík kuml hafa fundizt einungis á 123 stöðum á landinu, og er þó mjög óvíst um suma fundarstaðina, en alls eru kumlin 246. Efni bókarinnar er lýsing á þessum kumlum, 182
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.