Tímarit Máls og menningar - 01.05.1958, Side 30

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Vitanlega er ekki heldur neitt ríki-
dæmi í Kína. Kínverjar eru á hand-
vagnastigi Mormóna þegar þeir fóru
yfir eyðimerkurnar í Mið-Vestrinu
1846. Maðurinn er ennþá helzta á-
burðarskepnan í Kína, eins og hann
var hjá Mormónum á landnámsárum
þeirra. Hvorirtveggja eiga sína löngu
göngu að baki. Hvorirtveggja trúa því
að Sannleikurinn og sérstök örlög
þeirra sé eitt og hið sama, skráð á
gullnar töflur. Hjá hvorumtveggja
vita handvagnsmennirnir í hvaða átt
skal halda, ákveðnir að komast til fyr-
irheitna landsins. Engin ástæða er til
að ætla að marxistisku trúarbrögðin
sem Lundúnaborg hefur gefið Kína
reynist miður gjöful á efndir fyrir-
heita en gulltöflur Jósefs Smiths; en
þótt þær fyndust aldrei hafa þær tví-
mælalaust gert Mormóna eitt efnað-
asta og viðkunnanlegasta samfélag
Bandaríkjanna. Ekki er heldur hætta
á að marxisminn, þessi sérkennilegu
trúarbrögð Vesturlanda, verði Aust-
urlöndum óverðugt endurgjald fyrir
allar þær vekjandi trúarhugmyndir
sem við höfum sífellt verið að fá frá
þeim frá örófi alda.
Indland er framar öllu land háspek-
innar. Hindúismi er sérstakur blend-
ingur úr staðbundinni goðafræði, ná-
skyldri þjóðtrú, sem orðinn er til hjá
sjálfum þeim þjóðum er byggja þessi
lönd, en við hana eru tengdar guð-
fræðilegar drápsklyfjar, yfirbygging
útsmoginnar háspeki sem líkust er
kristinni skólaspeki miðalda. Mann-
dómshugsjón Hindúa er stjórnleys-
ingi í raun, sem reynir að skrimta af
í frumstæðu lénsskipulagi og leggur
stund á að endurbæta heiminn með
einstökum kærleiksverkum, með því
að „gera gott“. Snilldin í viðhorfi
Múhameðstrúar er hins vegar einfald-
leiki hennar, svo og öruggur söguleg-
ur grundvöllur (sem kristindóminn
vantar) og ánvera allra lærðra guð-
fræðilegra umbúða. Búddhatrú er aft-
ur á móti naumast trúarbrögð, og hef-
ur ekki getað komið í þeirra stað
nema með kröftugum innspýtingum
úr hindúisma. Þessi lífsskoðun hefur
auk þess einlægt haft of mikinn keim
af lífsflótta fílabeinsturnsins og
heimsafneitandi sólipsisma til að
falla vesturlandabúum í geð. Vitan-
lega er til einskis að reyna að meta
algilt sannleiksgildi einhverrar ídeó-
lógíu; ákveðnir ómótmælanlega raun-
góðir árangrar eru betri prófsteinn.
Það sem getur verið satt frá sjónar-
miði eilífðarinnar, þ. e. frá bæjardyr-
um guðs, skiptir ekki máli ef sannleik-
ur sá sem um er að ræða er andsnúinn
almennu eðli mannlegs lífs og lifnað-
arhátta; sé sannleikurinn plága er
hann einskis nýtur. Hljóti menn og
skepnur að þjást og deyja að þarf-
lausu af völdum ídeólógiu, er réttmætt
að líta á þá ídeólógíu sem rugl. Það
sem stundum er nefnd fjárhagsleg
vanþróun hjá einhverri þjóð nú á
dögum, merkir oft tvennt: trúarlegan
132