Tímarit Máls og menningar - 01.05.1958, Page 44

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
fé. Það er ekki erfitt að vera barón-
essunni sammála. Grípum hendi okk-
ar eigin bókakost og veljum konunga-
sögur Snorra. Þegar land okkar var
í sárustu neyð héldu þær á lofti tákn-
unum um þjóðarstolt vort og gáfu
sögu vorri, frelsi voru dýpra inn-
tak.
Eða tökum okkur í hönd aðra sögu,
sögu gyðingsins, gamlatestamentið.
Hafa ekki hinar helgu bækur alltaf
tengt saman hina dreifðu óhamingju-
sömu gyðingaþjóð? Eða ævintýra-
gersemina 1001 nótt. Barg ekki She-
herazade lífi sínu dag eftir dag fyrir
meira en 1100 árum í Bagdad einmitt
með því að segja hinum grimma
kalífa sögur? Og hvað sýnir ekki
annar af okkar kynslóðar sjaldséðu
fuglum, söguskáldunum, sem sé Lax-
ness sem varðveitt hefur arf forfeðra
sinna. í íslandsklukkunni og öðrum
miklum verkum rekur hann upp mynd
eftir mynd og sýnir hvaða þýðingu
sagan hefur haft fyrir íslenzku þjóð-
ina. Þegar hún var sokkin dýpst í
eymd og niðurlægingu, bæði andlega
og veraldlega hélt sagan henni uppi.
Því hún var minningin um það að
landið væri stórt og fagurt og umfram
allt að það hefði einusinni verið
frjálst. Það stóð í gömlum bókum og
þær bækur urðu sál íslands.
Víkjum svo aftur að því sem snilld-
arskáldkonan segir: „Mér hefur veitzt
sú gæfa að kynnast þjóð sem metur
meira góða sögu en málsverð. Hjá
henni fór sagan yfir fjöll ...“ Hún
telur það gæfu að hafa kynnzt slíkri
þj óð. Það gefur verðmæti hennar eig-
in sagna nýjar fjarvíddir.
Allar sögur Karenar Blixen gerast
á harmleikasviði, ekki í hversdagsleik-
anum. Viðburðirnir eru látnir gerast
í fortíðinni svo skáldkonan á auðveld-
ar með að láta persónur sínar koma
fram og þróast í umhverfi sem við nú-
tímafólk þekkjum ekki af eigin raun.
Sagan er full af undrum, útúrdúrum,
líkingum og sögum innan í sögunni
eftir því sem henni miðar áfram í
hennar eigin litauðga mynstri og með
allar leiðir opnar fyrir óvæntasta
endi, jafnvel hinn fáránlegasta. Hin
slynga frásagnarlist skáldsins er mót-
uð af hneigð til hins óræða, og undir
stjórn Karenar Blixen er í sannleika
sagt ekkert óhugsandi. En hún lætur
alltaf forlögin, hin ósviknu forlög, fá
sinn réttmæta skerf. Og kannski ein-
mitt þessvegna heillumst við lesendur
af list hennar. Gegnum sögur hennar
gengur eins og rauður þráður: Líjið
heimtar lífið að veði, en kímni og
harmleikur skapa jafnvægið.
Allar persónur hennar og aukaper-
sónur líka eru leikarar á lífsins mikla
leiksviði, og á því sviði er hátt til lofts
og rúm fyrir öll mannleg afbrigði, að-
eins ekki fyrir borgaralega þröngsýni
og meðalmennsku. Handa þeim hefur
drottningin á danska skáldtindinum
ekkert aflögu. í „Jörð í Afríku“ segir
146