Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Page 80

Erlend tímarit
LESENDUR OG RITHÖFUNDAR í RÚSSLANDI
Samtal við IIja Erenhurg, eftir Norman Cousins
Ilja Eiíenburc sat í skrifstofunni í íbúð
sinni í Moskvu og rabbaði um bækur,
vandamál rithöfunda, Picasso, Pasternak
og sambúð Bandaríkjamanna og Rússa.
Iíann talaði mest frönsku og notfærði sér
til fullnustu hljómfegurð og hárfín blæ-
brigði þess tungumáls, sem hann bafði ber-
sýnilega tekið ástfóstri við.
„I'ér spyrjið um afburðaböfunda okkar,“
sagði hann. „Ég er bræddur um, að við eig-
um enga raunverulega afburðahöfunda. Jú,
við eigum nokkra böfunda, sem njóta nokk-
urs álits. En við liöfum ekki bóp rithöf-
unda, sem hægt er að bera saman við segj-
um til dæmis þann hóp, sem komið hefur
fram á sjónarsviðið í Ameríku á undan-
förnum áratugum — menn eins og Heming-
way, Steinbeck, Faulkner, Dreiser, Sinclair
Lewis, Upton Sinclair o. fl.
Síðan á þriðja tug aldarinnar hefur
Ameríka átt því láni að fagna að fóstra rit-
höfunda, sem búa yfir miklum hæfileikum,
sem liggur eittbvað á hjarta, sem hafa
nægilega ritleikni til að tjá það í orðum,
sem finna bljómgrunn hjá öðru fólki. Bók-
menntir ykkar á þessu tímabili — að
minnsta kosti fram á fimmta tug aldarinn-
ar — eru fremri bókmenntum allra annarra
þjóða. Nútíma sovétbókmenntir komast
ekki í hálfkvisti við þær.
Hvað veldur þessu?“ hélt hann áfram.
„Ég bef velt þessari spurningu mikið fyrir
mér. IJegar ég var í Bandaríkjunum fyrir
nokkrum árum, reyndi ég að finna skýringu
á því hvernig á því stendur, að liæfileikar
amerískra rithöfunda skuli bera vitni um
svona miklu meiri þroska. Og ég held ég
hafi fundið hana. Ég uppgötvaði, að amer-
ískur rithöfundur af betra taginu byrjar
ekki að skrifa fyrr en hann liefur aflað sér
fjölbreyltrar lífsreynslu. Það sem Heming-
way skrifaði var ekki einungis sótt í ímynd-
unarafl bans, heldur einnig í auðuga lífs-
reynslu. Jobn Steinbeck hlýtur að hafa
sinnt fjölda mörgum ólíkum störfum áður
en liann byrjaði að skrifa. Það sem mestu
máli skipti var, að þeir lifðu og litu í kring-
um sig fyrst og skrifuðu síðan. Hér byrja
margir rithöfundar okkar á því að skrifa.
Of margir þeirra eru tæplega búnir að slíta
barnsskónum þegar þeir geysast fram með
hugmyndir sínar og skoðanir á hinum miklu
vandamálum mannkynsins, sem þroskuð-
ustu andans menn heimsins hafa glímt við
án árangurs.“
Hann kveikti sér í sígarettu, ballaði sér
aftur á bak, spennti greipar og studdi hnú-
um undir bökuna.
„Það er annað, sem mætti drepa á í þessu
sambandi," hélt hann áfram. Rithöfundar
ykkar þekkja land sitt og þjóð, en þjóðin
þekkir ekki rithöfunda sína. Ilér hjá okkur
er þetta öfugt. Ég komst að því í Ameríku
að alþýða manna þar þekkir lítið eða ekk-
ert til fremstu rithöfunda ykkar. Jafnvel í
Oxford við Mississippi, þar sem William
70