Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Qupperneq 88

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
uðin opinberlega sett undir vald stjórnar-
innar. Flokknr sá sem var myndaður upp
úr Pathet-Lao hlaut nafnið Neo-Lao-Haksat.
4. maí 1958 eru háðar aukakosningar í
landinu. Kjósa á 21 þingmann. Neo-Lao-
Haksat og annar vinstriflokkur, Santiphab,
liljóta 11 sæti. Þessi sigur kemur mönnum
því meir á óvart sem frambjóðendur hægri-
flokkanna höfðu notið allskonar hagræðis
af hendi yfirvaldanna. Mesta hættan stafar
af sigri vinstriflokkanna í borgunum. I
liöfuðhorginni Vientiane fékk Souphannou-
vong prins meira en 38.000 atkvæði af
80.000. Næstur á eftir honum kemur fram-
hjóðandi Santiphab-flokksins. Vinstriflokk-
arnir tveir fá meira en tvo þriðju atkvæða.
Oðar grípur skelfingin um sig í bandar-
íska sendiráðinu og hjá þeim stjórnmála-
samtökum sem eru andvíg sáttastefnu for-
sætisráðherrans. Þau litu á hugtakið ríkis-
stjórn sem jafngilt hugtakinu riki, og töldu
sérhverja stjórnarandstöðu uppreisn, ef leit
út fyrir að hún kynni að valda breytingu á
núverandi skipun, þ. e. a. s. skipta um
menn á valdastólum
Skömmu eftir kosningarnar ákváðu
nokkrir ungir menn, sem enn höfðu ekki átt
hlutdeild að neinni ríkisstjórn, að stofna
þjóðlega endurnýjunarhreyfingu. Tveir
starfsmenn í sendiráði Laos í Washington
virðast hafa beitt sér fyrir því að stofna
þessa hreyfingu, sem þeir hugsuðu sér frek-
ar sem samtök embættismanna en raun-
verulegan stjórnmálaflokk. Bandaríkjamenn
veita þessari hreyfingu undireins stuðning,
og ekki er fráleitt að þeir hafi átt fruni-
kvæðið að því að hún væri stofnuð. Á fá-
eintim vikum er mynduð Varnarnejnd þjóS-
arhagsmuna. Ætlunarverk hennar er ekki
fyrst og fremst að sameina andkommúnist-
iska krafta, lieldur að ná völdum í landinu,
og hreyta stjórnarstefnunni í ameríska átt.
Kriifur þessarar nefndar, ásamt hótun
Bandaríkjanna um að liætta efnahagshjálp-
iiini, valda því að Souvanna Phouma segir
af sér í júlí 1958. Neo-Lao-Haksat er því
næst borið þeim sökum að það sé að und-
irhúa stjórnarbyltingu. Með því móti tekst
að koma í veg fyrir að það taki þátt í nýrri
stjórnarmyndun, með því móti tekst einnig
að sannfæra Bandaríkjamenn um að þeir
liafi veðjað á rétta menn. Fjórir meðlimir
„þjóðarhagsmunanefndarinnar" fá sæti í
ríkisstjórninni undir forsæti Phoui Sanan-
ikone.
Souvanna Phouma hefði gjarnan viljað
veita viðnám þvinguninni sem hann var
beittur úr tveim áttum, en þá hefði hann
orðið að geta treyst því að fá f járhagslegan
stuðning annarsstaðar en í Ameríku. En
Frakkar neituðu um þann stuðning.
Bandaríkjamenn hafa nú töglin og hagld-
irnar í stjórn Laos. Fyrsta stjómarráðstöf-
unin snertir efnahagslífið: Á undanförnum
árum höfðu Bandaríkjamenn veitt milljón-
um dollara til Laos, sem höfðu gufað upp.
Að lokum vakti þetta ráðslag hneyksli í
Ameríku. Nokkrir Bandaríkjamenn eru
handteknir. Senatið hótar að hætta lijálp-
inni ef hún er ekki betur nýtt. Sannleikur-
inn er sá að f jármálabrask liefur þróazt með
ævintýralegum hætti í Laos í nokkur ár.
Fyrir því standa fáeinar voldugar fjölskyld-
ur og fjöldi embættismanna. Aðferðin er
mjög einföld: Hlutaðeigandi útvegar sér
innflutningsleyfi, með mútum eða „sam-
höndum“. Síðan flytur liann inn meira af
vörunni en hægt er að selja í Laos. Afgang-
inn flytur hann út aftur. Dollarinn kostar
35 kip þegar hann er keyptur með innflutn-
ingsleyfi. I Hong-Kong er hann seldur á
100 kip. Óheyrileg auðsöfnun fer þannig
fram á nokkrum árum. Peningamir eru
lagðir inn í svissneska banka. Ihúar Laos
sjá ekkert af aðstoð Bandaríkjanna. Efna-
hagslíf landsins nýtur hennar að mjög litlu
leyti: Vientiane hefur stækkað, mikið hef-
ur verið reist af villum, svo og nokkrar op-
78