Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Qupperneq 89

ERLEND TIMARIT
inlierar byggingar. Höfuðárangur amerísku
efnahagsaðstoðarinnar hefur falizt í ])ví að
gera spillinguna og bitlingabraskið að al-
mennri reglu í landinu.
Stjórnin er neydd til að fella gengið. I
árslok 1958 gildir dollarinn 80 kip. En spill-
ingin tekur ekki endi fyrir því. Aðrar að-
ferðir eru fundnar til að auðgast. Það er
iillum kunnugt að Bandaríkin — á sama
liátt og í Suður-Ameríku, -— leggja fjár-
festingu sína í einstaklinga. Þeir neita að
leggja í framkvæmdir í Laos og að vélvæða
landið. Þeir kosta her, lögreglu, stjórnmála-
menn og -flokka, en þeir vilja síz.t af öllu
leggja vegi. Amerískir sérfræðingar liafa
oft gert grein fyrir afstöðu sinni. Svar
þeirra er alltaf hið sama: Þetta laiul er ekki
iiruggt. ViS kœrum okkur ekki um að vinna
jyrir kommúnista.
Ef Sananikone vildi etja kappi við Pat-
het-Lao um vinsældir hefði hann umfram
allt orðið að stemma stigu fyrir spillingu
embættismanna, sýna í verki að stjórnin
væri ekki eins óþjóðholl og orð fór af. En í
stað þess að gh'ma við hin raunverulegu
viðfangsefni ákvað stjórnin að gera boðorð
Bandaríkjastjórnar að sínum, og haustið
1958 lét hún opna í Vientiane konsúlat kín-
verskra þjóðernissinna. Tímabil hlutleysis-
ins var liðið.
I byrjun janúar 1959 sakaði Laosstjórn
Alþýðulýðveldið í N.-Vietnam um að hafa
ráðizt inn fyrir landamæri sín, og utanríkis-
ráðherrann leitaði eftir hernaðarlegri að-
stoð frá Sameinuðu þjóðunum til að bæla
niður hverskonar innrás eða uppreisn. En á
tungu stjórnarinnar var sérhver tilraun Pat-
het-Lao til að fá aðild að stjórn landsins
uppreisn, sama hvort farið var eftir lögleg-
um leiðum eða ekki.
Laosstjórn heldur því fram að Norður-
Vietnam stuðli að uppreisn Pathet-Lao til
þess að eftirlitsnefnd S. þ. verði vakin upp
á ný, en í júlí 1958 hafði Souvanna Phouma
bundið enda á starf hennar, samkvæmt til-
mælum Bandaríkjanna. 1 augum Banda-
ríkjahlynntra Laosmanna hefði endurreisn
nefndarinnar orðið til þess að draga úr
íhlutun Bandaríkjanna og þar með efna-
hagslegri aðstoð þeirra. Það nægir að skoða
landabréf til að skilja löngun Bandaríkja-
manna til að halda ítökum í Laos: Þaðan
er beinn aðgangur að Kína og N.-Vietnam;
þar mætti koma fyrir höfuðstöðvum er
tengdu heraflann í Thailandi og í S.-Viet-
nam og umkringja þannig N.-Vietnam. Ut-
þenslustefna Bandaríkjanna er því hér í
beinni andstöðu við lífsþarfir N.-Vietnams.
Eins og fyrr var getið átti samkvæmt
Genfarsamningumim að sameina her Pat-
het-Lao ríkishernum, en það hafði verið
vanrækt. Hann hafði þó smámsaman leystst
upp af sjálfu sér að undanteknum tveim
herfylkjum. I stað þess að semja við þessi
herfylki ákvað ríkisstjórnin að láta her
sinn eyða þeim. í maímánuði 1959 kom til
átaka, en hinum fyrrverandi „uppreisnar"-
her tókst að sleppa úr herkvínni og flýja til
norðurhluta landsins.
Eftir þá atburði hófst grimmúðleg hreins-
un í landinu, sem beindist gegn fyrrverandi
Pathet-I.ao-mönnum, gegn þorpum sem álit-
in voru óvinveitt stjórninni, og gegn þeim
sem voru einfaldlega hliðhollir Pathet-Lao.
Fjöldabandtökur voru framkvæmdar: meira
en 2000 fangar á nokkrum dögum. Þessi
hreinsun, sem Bandaríkjamenn höfðu ósk-
að eftir, hafði einkum þau áhrif að allir
þeir sem óttuðust um líf sitt sameinuðust
aftur skærusveitunum. Hershöfðingjunum í
Vientiane var akkur í því að ýkja skærurn-
ar. Herafli Pathet-Lao var sagður stórum
meiri en hann var. Undir því yfirskini að
N.-Vietnam veitti skæruliðum styrk lét
stjórnin þann 16. maí setja Souphannou-
vong í stofufangelsi ásamt sjö öðrum leið-
togum Neo-Lao-Haksat, bannaði flokkinn
og blað hans.
79