Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Síða 34

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
árás á kínverska ílotann, án þess að
lýsa fyrst yfir styrjöld (fordæmi sem
kom hvatamönnum styrjaldarinnar
sjálfum í koll tæpri hálfri öld síðar:
skyndiárás Japana á Pearl Harbour).
Eftir tveggja mánaða bardaga sigr-
uðu þeir kínverska herinn við Pjong-
jang og hröktu leifar hans yfir Jalu-
fljótiö. Þeir gerðu einnig innrás í
sjálft Kína, og í janúar 1895 settist
kínverska stjórnin enn að samninga-
borði. Friðarsamningarnir veittu Jap-
önum full umráð yfir Formósu og
Fiskimannaeyjum, og auk þess hlutu
þeir 400 milljón silfurlóð í vikalaun,
sem Kínverjar urðu sjálfir að greiða
— sem stríðsskaÖabætur.
Það er ekki einungis tilviljun sem
ræður því, að staðanöfn og atburðir
þessarar styrjaldar rifja svo margt
upp fyrir okkur um stjórnmálasögu
nútímans: 38. breiddarbaugur, Pjong-
jang, Jalufljótið, skyndiárás Japana á
flotann, Formósa. Sömu öfl voru þar
að verki — með nokkurnveginn sömu
markmið fyrir augum — og ritað
hafa með blóði þessi sömu staðanöfn
og atburði í minni okkar nútíma-
manna síðustu áratugina. Bandarísk
og japönsk stjórnarvöld byrjuðu að
ræna Kína í sameiningu löngu áður
en japönsku leigumorðingjarnir
reyndu að losa sig við forsjá yfirboð-
ara síns og verða einir um hituna.
Þegar Bandaríkin höfðu aftur náð
undirtökunum eftir lok síðari heims-
styrjaldarinnar og hófu að endurvíg-
búa japönsku hernaðarsinnana, voru
þau að hefja gamla refskák við ný
skilyrði.
En ef til vill er það tilviljun að
bandaríski sendiherrann í Kína, sem
hjálpaÖi Japönum að leggja drögin
að friðarsamningunum, hét John
Foster og var afi Johns Fosters Dulles
sáluga. En ef það er tilviljun — þá er
hún táknræn ...
Eftir uppgjöf keisarastjórnarinnar
fyrir Japönum gengu Vesturveldin á
lagið og neyttu veikleika hennar til að
hreiðra enn betur um sig í Kína. í
fyrsta lagi notfærðu þau sér hin fornu
samningsákvæði um „sérstöðu uppá-
haldsþjóðanna“, er veitti þeim rétt til
að krefjast sömu hlunninda og Japan-
ir hlutu samkvæmt friðarsamningun-
um: að mega setja upp erlendar verk-
smiðjur á kínversku landi. I öðru lagi
beittu þau tangarhaldi sínu á keisara-
stjórninni til að leggja undir sig heil
landsvæði til undirbúnings algerri
sundurlimun ríkisins.
Þýzkaland notaði morð tveggja
kristniboða sem átyllu til að helga sér
eina stærstu hafnarborg og herskipa-
lægi í Norður-Kína, Tsingtao, og
gerði auk þess nauðungarsamning við
stjórnina um „leigu“ á Shantung-
skaga til 99 ára (fram til 1997. —
Aftur minna fornir atburöir á nú-
tímasöguna: tilmæli Bandaríkja-
manna við okkur íslendinga 1946 um
leigu íslenzks lands undir herstöðvar
— til 99 ára!).
112