Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Síða 69

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Síða 69
ERLEND TÍMARIT tekst að segja sannleik sem liggur í augum uppi, verð ég bæði glaður og hreykinn, því ekkert er eins erfitt og að uppgötva grund- vallarsannindi (umdeild líka, eins og öll sannindi, en hvaða máli skiptir það!); við ættum alltaf að vera að uppgötva þau. Ég get aðeins fullyrt og endurtekið, að leikhús er leikhús, heimspeki eða siðfræði er heim- speki eða siðfræði. Er tónlist nokkuð annað en tónlist? Hefur nokkrum manni nokkurn- tíma dottið í hug að blanda siðfræði eða efnafræði í tónlist? Eða stjömufræði í höggmyndalist? Auðvitað erum við öll hluthafar í verð- mætum sem standa okkur ofar og stjóma gerðum okkar. Þessi verðmæti renna vafa- laust saman í eitt á yztu mörkunum — með yfirskilvitlegum hætti; en þeir vegir sem þangað liggja eru ólíkir. Hugsanir sem nienn kunna að finna í leikhúsverki eru ekki kjami þess; þær ættu ekki að vera opinskáar, heldur skilyrðislausar. í leikhúsi eru hugmyndimar hold og blóð, tár eða hlátur, raunveruleg reynsla návistar eða fjarvistar, lifandi líf. Ég leitast aðeins við að skapa frumstætt leikhús með myndum, litum, röddum, hreyfingu og tilburðum, hlutum úr tré og máluðum bjálkum — og orðum einnig (stundum of fáum, stundum of mörgum), orðum sem ekki þýða neitt, að minnsta kosti ekki í vanalegum skilningi, nema hvað þau eru óaðskiljanlegur þáttur í því sem fram fer á sviðinu. Ég hef and- styggð á rökræðuleikritinu sem er byggt eins og reikningsdæmi, þannig að lokaatrið- in eru rökrétt afleiðing af fyrstu atriðunum sem þá eru skilin sem forsendur. Rökleiðsla er sannanir; örlögin eru hinsvegar tvímæla- laus og hlýða ekki rökum. Síðastliðin fimmtíu ár hefur mikið verið rætt um hnignun leikhússins. Þetta kemur til af því, að leikhúsið er í rauninni vara- söm starfsgrein. Þar er ekki hægt að láta sér mistakast, a. m. k. ekki lengi. Leikhúsið stenzt aðeins, þegar það þjónar innsta eðli sínu. Af og til kemur einhver Strindberg, einhver Pírandello, einhver Ghelderode sem uppgötvar þetta leikhús í sjálfum sér, end- urreisir það af einhverri eðlishvöt og færir okkur það aftur í sinni upprunalegu og hreinu mynd. Það eru ekki kenningar Pír- andellos um persónuleikann sem blása lífi í þetta leikhús, ekki heldur kenningar Brechts, eða heimspeki Strindbergs, hvorki ádeilur á klerkastéttina né guðfræði Ghelde- rode, heldur eru það ástríður þeirra og sýn- ir, sá skáldlegi og dramatíski heimur sem þeir hafa vakið, án þess að vita sjálfir, þessi heimur handan við alla skýra hugsun og handan við eigið mat höfundarins á verkum sfnum. Þegar undanskilið er það líf sem það skapar, þá ætti leikhúsið, eins og aðrar list- ir, ekki að þjóna neinu markmiði; það ætti aðeins að þjóna gagnsleysinu, ekki vera „skuldbinding", heldur lausn og léttir. Og þessi sjálfgleymska, þessi lausn frá heimi gagnsemdanna er okkur bráðnauðsynlegt gagnsleysi, ef ég mætti orða það svo, endur- næring og fró. Geir Kristjánsson þýddi úr Theater Arts. 147
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.