Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 39

að taka skynsamlegum leiðbeining-
um, og þá lét hann sigla sinn sjó, eins
og fleiri myndu gert hafa. En ég held,
að það hafi ekkert átt skylt við „húm-
anisma“. Það hafi aðeins verið ein-
föld viðurkenning á staðreyndum og
almenn hæverska.
II
Glæsilega á það víst að heita sagt,
að Unuhús hafi verið ókeypis gisti-
hús fyrir allt landið, en nákvæmlega
rétt er það ekki. Unuhús var fyrst og
fremst pensíónat, hús þar sem var
selt fæði og leigð herbergi föstum
leigjendum, er flestir munu hafa
greitt fyrir leiguna. En auk þess bar
þar öðruhverju gesti að garði, sem
fengu þar inni nótt og nótt eða nokkr-
ar nætur, kannski nokkrar vikur, ef
pláss var til handa þeim. Ég hygg, að
flestir þessir skyndigestir hafi eitt-
hvað látið af mörkum fyrir gisting-
una, sumir fullt gjald. En engum var
úthýst fyrir þær sakir, að hann gæti
ekkert borgað.
Þá segir svo í Skáldatíma: „Gamla
konan flotaði sínu þúnga húsi áfram
á lánum sem hún kríaði út hér og
hvar hjá góðviljuðum mönnum ...“
Ekki er þetta alveg sannleikanum
samhljóða. Una hafði alltaf fleiri eða
færri menn í fæði, sem hún seldi við
ákveðnu verði, að vísu vægar en ann-
ars staðar tíðkaðist. Sumir kostgang-
ararnir greiddu skilvíslega fyrir sig,
aðrir að einhverju leyti, en einstaka
Rangsnúin mannúð
svikust um alla greiðslu, af einstaka
manni var ekki ætlazt til neinnar
borgunar. Hún leigði ennfremur
fimm til sex herbergi, sennilega frem-
ur ódýrt, og ég geri ráð fyrir því, að
þar hafi farið svipað um gjaldið og
greiðsluna á fæðinu. Þetta var flot-
holtið, sem Una „flotaði sínu þúnga
húsi áfram á“.
En stundum kom það fyrir, að flot-
holtið gat ekki borið uppi húshaldið,
og lágu til þess ýmsar ástæður, sem
hér verða ekki orðfærðar nánar. Þá
varð gamla konan að leita lána, ann-
aðhvort í aurum eða vörum.
Þannig var þetta, sagt á óskáldlegu
máli.
Um reikninga Unu er svo að orði
komizt í Skáldatíma: „Reikníngar
Unu gátu stundum orðið óeðlilega
háir, því margir af þessum aumíngj-
um lögðu í vana sinn að taka út allan
þann varníng sem þeim datt í hug hjá
Zimsen kaupmanni og biðja um að
skrifa það hjá Unu.“
Þetta kemur mér mjög ókunnug-
lega fyrir. Ég hef spurt um þetta vel
viti borinn mann, sem lengi borðaði
og bjó í Unuhúsi, og hann hafði
aldrei heyrt það fyrr og taldi það
mjög ólíklegt. Ég efast um, að Una
hafi haft þaðlánstrausthjáZimsen, að
margir aumingjar gætu vaðið í
reikning hennar og tekið þar út „allan
þann varníng sem þeim datt í hug“.
Þó þori ég ekki að fortaka, að ein-
hver kunni að hafa leikið þennan
149