Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 49

En það voru aðrar sálarbókmennt-
ir, sem hrifu á Erlend og mótuðu all-
mjög hugsanaferil hans. Það voru
kenningar Freuds og hans fylgifiska.
Þá bókfræði las hann allmikið og
vitnaði stundum í hana í viðræðum.
Mér virtist hann vera einlægur Freud-
sinni. Það heyrðist mér Halldór líka
vera, ef mark hefði mátt taka á tali
hans, þó að hann neiti því í Skálda-
tíma að hafa verið Freudisti, og
menn klókari mér á bókmenntir
segjast greina spor Freuds í ritum
Halldórs.
Já, Sigmund gamla Freud har oft
á góma í Unuhúsi, og aldrei fann ég
annað en að Erlendur og Halldór
hefðu þar algera samstöðu. Ég hef
hins vegar alla tíð verið lyktardaufur
sem tízkusporhundur, sennilega því
miður. Af þeirri ástæðu fór Freud-
isminn, þetta stóra, alþjóðlega tízku-
fyrirbæri þeirra tíma, að miklu leyti
fram hjá mér. 011 mín uppbygging í
þessum fræðum var einhverjir hækl-
ingar, sem ég þefaði eitthvað af,
nokkur hlaupasamtöl við Vilmund
vestur á ísafirði og áhlustanir á Er-
lend og Halldór og síðar á Skúla
Þórðarson sagnfræðing. Auk þess
hafði ég minn sálargrun, sem sjaldan
hefur brugðizt mér.
Mér fannst sumt í þessum kenning-
um langsótt og skrúfað og vafasamt,
og ég hafði buxur með, að margt af
því mundi ekki standast rannsóknir
síðari tíma eða dytti dautt niður.
Rangsnúin mannúS
Þetta hugboð mitt mun hafa reynzt
rétt. Engu að síður myndi þykja
skarð fyrir skildi í sálarfræðinni, ef
kenningar Freuds væru þaðan út
reknar.
Ennfremur dró það úr hinum
daufa áhuga mínum á Freudisman-
um, að hann var efnishyggjutrúar, og
þannig varð hugblærinn í Unuhúsi,
eftir að meistarinn frá Vínarborg var
leiddur þar í kennarastólinn, en ég
hef alla tíð verið gersneyddur þeim
hæfileika að geta skilið efnishyggj-
una, því að ég var þá þegar kominn
á þá skoðun, að „andi“ og efni
yrðu aldrei skilin hvort frá öðru. En
Freudisminn hafði á hinn bóginn það
gott í för með sér, að hann blés rót-
tækum anda í hug margra til þjóð-
félagslegra vandamála. Og vera má,
að eitthvað sé hæft í því, sem sá vísi
maður, danski heimspekingurinn
Poul Goos, segir, að kenningar
Freuds hafi opnað leið til „kosmisk-
spíritúel“ svæða, þrátt fyrir það, að
höfundur þeirra hefði verið harður
efnishyggj umaður.
Fyrir kom það annað veifið, að
ég lenti í ágreiningi við Erlend og
Halldór í „þrætubókinni“ í Unuhúsi
út af kenningum Freudista. En ég
segi það satt, að mínar röksemdir eða
máski öllu heldur mínar röksemda-
vangetur voru þar ekki mikils metn-
ar. Þess var ekki heldur að vænta, því
að þekking mín í þeim vísindum stóð
ekki djúpt. En mjög setti mig hlessa,
159