Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 57

Rangsnúin mannúð
arkenningu byltingarinnar. Slíkt hið
sama verð ég að segja um Halldór,
eftir að hann snerist til fylgis við
hugsjónir sósíalista. Það er mín skoð-
un, að þessar framvindur þrjár hafi
orkað meira á hugmyndir Erlends en
austræna spekin, enda stóðu þær
manngerð hans nær.
Ég var nánast hlutlaus í garð
Freudismans og Pavlovskunnar, en
mótsnúinn útslokknunartrúnni. Mér
virðist nú sem tíminn hafi verið
minni framvindu hliðhollari en fram-
vindum meðbræðra minna í Unuhúsi.
Ég held, að hún muni hafa meiri
áhrif á líf mannkynsins heldur en
þær, þegar tíðir líða. Ég fæ ekki bet-
ur séð en viss teikn í nýjustu nútíðar-
vísindum séu á leið með að renna
stoðum undir sumar þær kenningar,
sem báru uppi framvindu mína, og
hafi meira að segja þegar rennt stoð-
unum undir nokkrar þeirra, þó að
ekki nyti hún mikillar virðingar forð-
um daga í Garðastræti 4.
XII
Hér næst tekur þetta við í Skálda-
tíma: „Erlendur var ekki þver-
móðskufullur harðúðugur og síst af
öllu rétttrúaður sósíalisti heldur
hreyfanlegur tilfærilegur og óflokks-
hundinn. Hann var svo órétttrúaður
maður, að sú var ein grundvallar-
regla hans, sem hann veik aldrei frá,
að gjalda fyrirfram varhuga við öllu,
sem opinherlega var lýst rétt ... Ég
veit ekki nákvæmlega hvar áritun
hans var í stjómmálum ef afstaða
hans hefði verið skilgreind út í æs-
ar.“
Hér er ýmislegt alrangt. Það er
rétt, að Erlendur var ekki þver-
móðskufullur. Það er að skilja: Hann
hélt aldrei fram skoðunum gegn hetri
vitund, né af þeim sj álfsmetnaði, sem
lýsir sér í þrætugimi, né af þeirri
þröngsýni, að hann fengist ekki til að
íhuga málefni frá öðrum sjónarmið-
um en sínum eigin. En þetta munu
vera einkenni þvermóðskufullra
manna. Þar með er ekki sagt, að
hreyfanleiki hans og tilfærileiki hafi
ekki átt sér sín takmörk.
Ekki minnist ég þess, að hann
hefði það að grundvallarreglu að
gjalda fyrir fram varhuga við öllu,
sem opinberlega var lýst rétt. Til þess
var Erlendur alltof skynsamur mað-
ur. Ég fullyrði, að honum hafi þarna
verið farið líkt og öðrum íhugulum
mönnum, að gjalda varhuga við öll-
um nýjungum, þangað til þær voru
studdar nægilega traustum rökum,
hvort sem rökin komu í opinberum
yfirlýsingum eða seytluðu leyndari
farvegu. Það ætti að liggja í augum
uppi, að það sem lýst er opinberlega
rétt, getur engu síður verið sannleik-
anum samkvæmt en hitt, sem engin
opinber yfirlýsing fylgir, og finnast
þess mörg dæmin..Skynsamur maður
setur sér því aldrei neinar reglur um
það fyrir fram, hverju hann megi
167