Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Blaðsíða 60

Tímarit Máls og menningar
halda gamla skipulaginu, þrátt fyrir
það, að það þætti ranglátt og ólýð-
ræðislegt. Þessa stöðu sína studdi
hann eftirfarandi rökum að efni til:
Hagsmunabarátta verkalýðsins verð-
ur alltaf pólitísk og á að vera það.
Þess vegna er pólitísk forusta, það er
forusta jafnaðarmannafélaganna,
nauðsynleg í samtökunum.
Sýnir þetta ekki, að Erlendur var
ekki skilyrðislaust meirihlutamaður
eða lýðræðissinni? Skoðun hans var
sú, að það færi eftir aðstæðum, hvort
beitt skyldi valdi eða reynt að leiða
málin til sigurs með lýðræðisafli.
Erlendur var á móti stofnun komm-
únistaflokksins. Hann var þó mjög
sama sinnis og kommúnistar i póli-
tískum skoðunum, en studdi engu
að síður hin róttækari öfl í Alþýðu-
flokknum. Hann taldi réttast, að rót-
tækari öflin innan flokksins reyndu
að hafa þau áhrif á stefnu hans, að
hann hallaði sér meira til vinstri og
vonaði, að þetta tækist. En hann varð
fyrir vonbrigðum með þróun flokks-
ins og gerðist óánægður með stefnu
hans. Sú óánægja varð æ meiri, eftir
því sem flokkurinn færðist lengra til
hægri. Loks reiddist hann svo þessari
rangþróun, að hann sagði upp mál-
gagni flokksins, Alþýðublaðinu. Er-
lendur hafði svo skæra og einbeitta
skapgerð, að hann lét sig aldrei
dragnast niður með úrkynjun mál-
efnanna.
Þannig var hugur Erlends til
þeirra, sem gengu til hægri, sviku
málstað sinn og gerðust tækifæris-
sinnar. Þessi hugur Erlends var svo
alkunnur, að mér hefði orðið það ó-
skiljanlegt, hvernig Halldór gat fall-
ið í þá svartavillu að lýsa honum sem
tækifærissinna, allt að því af ógeðs-
legustu gerð, en það rann upp fyrir
mér Ijós, þegar ég tók að hugleiða
pólitíska hrörnun Halldórs í seinni
tíð.
XIII
Erlendur snerist til fylgis við hylt-
inguna í Rússlandi, að ég held þegar
í upphafi, og slakaði aldrei á því
fylgi síðan. Hann las margt og mikið
um gang mála þar eystra, allt til síð-
ustu stunda. Ekki man ég til, að ég
heyrði nokkurntíma verulegan á-
greining milli Erlends og Stalíns, og
ég held ég muni það rétt, að Erlendi
þætli hann standa sæmilega vel í
sinni stöðu. Ekki minnist ég heldur
þess, að ég yrði nokkurntíma var við
söguleg missætti milli Halldórs og
Stalíns á Unuhússtímunum. Minnir
mig Halldór kalla hann „Stalín
bónda“ eða „Stalín bónda í Kreml“,
og fannst mér það vera gælunafn á
byltingarfrömuðinum. Og ekki hafði
Stalín fyrr hert á sinni þjóðemis-
stefnu en Halldór var með á nótun-
um. Mér féll hún ekki í geð og var
þar á móti Stalín.
í málaferlunum í Moskvu 1938
taldi Erlendur sakborningana sanna
að sök. Þá kom hann enn sem oftar
170