Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 91

sem ævinlega leitast viff aff minna okkur á
hið raunverulega ástand handanviff jám-
tjaldiff, hefur óvinsælt hlutverk. Margir
menn, — sumir affeins grunnfærir, aðrir
grunnfærir og óheilir, enn affrir óheilir en
ekki grunnfærir, — amast meff réttu við því
hve Encountcr er áfjáð í að afhjúpa óþægi-
leg sannindi.“
SíSan segir O’Brien aS þakka beri Sir
Denis Brogan jyrir aS lýsa því yjir skýrt og
skorinort hvert sé „höfuSviSfangsefni“ En-
counter, og heldur síSan áfram:
Ritstjórar Encounter hafa aldrei, svo ég
viti, viffurkennt beinum orffum aff slíkt væri
markmið þeirra. í ritstjórnargrein fyrsta
heftisins (okt. 1953) var okkur sagt aff „En-
counter muni ekki leitast viff aff hafa neina
„línu“, þó aff ritstjóramir hafi skoffanir sem
þeir hiki ekki við aff láta í ljós. Okkur var
einnig sagt að Congress for Cultural Free-
dom, sem stendur aff Encounter, væri sprott-
iff af „tvennum hvötum: frelsisást og virð-
ingu fyrir þeim hluta mannlegrar viðleitni
sem nefnist menning." Melvin J. Lasky,
annar af ritstjómnum, er jafnvel enn loff-
mæltari í formála sínum fyrir þessu úrvali:
„tímarit er aðferð til að skoffa heiminn,
skýrsla um viðhorf og sýnir sem varða lit
hlutanna en ekki aðeins þýðingu þeirra,
Erlend tímarit
sýnilegt yfirborff lífsins og hulda drætti
þess.“
Hann minnist ekki á neinn pólitískan til-
gang effa „höfuffverkefni“. Þaff er enn þátt-
ur í „línu“ Encounter eins og í upphafi, að
þaff „leitist ekki við aff hafa neina línu“.
Miklu fremur reynir ritið að láta líta svo út
sem áróður þess gegn kommúnisma og vörn
þess fyrir kapítalisma sé alls ekki áróður
heldur ósjálfráff og næstum óbreytileg viff-
brögff menningarlega frjálsra manna. Og
þaff nær miklum árangri í þessari list; þaff
er engin „grunnfærni“ á blaðsíðum En-
counter. Því hefur verið vel ritstýrt, og það
hefur aldrei veriff leiðinlegt; nærri því í
hverju hefti hefur birzt eitthvert merkilegt
efni, hérumbil alltaf ópólitískt — og stund-
um eftir höfunda sem menn vita að eru and-
stæðir þeirri „línu“ ritsins sem á ekki aff
vera nein. Asamt þessu efni hafa langflest
heftin flutt kænlega samdar ritgerffir, hliff-
hollar Bandaríkjunum og óvinveittar Sovét-
ríkjunum.
Er þetta slæmt? Má ekki margt segja til
hróss Bandarikjunum og Sovétríkjunum til
vansa? Jú, vissulega; og þaff er líka rétt aff
kommúnistar hafa oft, bæði í ræffu og riti,
sýnt sannleikanum óvirðingu, og aff þaff
mundi teljast til „svika hinna skriflærðu",
ef menningarrit léti þess aff engu getið effa
tæki það gott og gilt. En skriftlærðir geta
Benda, La Trahison des Clercs, sem kom út
áriff 1927. Orðið „clerc“ sem hér er þýtt
„skriftlærffur" er í þessari bók haft í óeig-
inlegri merkingu um rithöfunda og aðra
andansmenn þjóðfélagsins. Ef hinir „skrift-
lærffu" taka þátt í pólitískri baráttu, segir
Bcnda, ber þeim aff verja sannleikann, frels-
ið og mannúðina. En þeir svíkja hlutverk
sitt, ef þeir gerast þjónar ríkisvaldsins, og
boða til dæmis hatur milli þjóffa og kyn-
stofna, eins og mikill fjöldi franskra rit-
höfunda gerði í fyrri heimsstyrjöldinni, og
bók Benda er einmitt ákæra gegn þeim
svikum enda skrifuð skömmu eftir fyrra
stríff. Benda var mikilhæfasti og skæðasti
andstæffingur Bergsons á þeim tíma þegar
hálfdulræn þokuheimspeki hans naut mests
gengis, og beindi gegn honum vopnum hinn-
ar tæru skynsemi og arfleifff rationalismans
og Upplýsingarinnar frönsku. Þann þátt
hugsunar hans mun postulum Frjálsrar
menningar víst ekki einusinni detta í hug
aff taka ófrjálsri hendi.
201