Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Síða 66

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Síða 66
Tímarit Máls og menningar manna hefur mikið borið á andófi gegn arfsagnakenningum 19. aldar. Nú hika menn ekki við að tala um höjunda sagnanna, og mn þær sjálfar eru oft notuð hókinenntaleg hugtök á borð við skáldsögur og smásögur, sem fela í sér ákveðna dóma um sköpun þeirra. En þó að viðhorfin til sagnanna hafi breytzt að þessu leyti, þá eimir enn mikið af öðrum þáttum í sagnakenningum 19. aldar. Menn virðast trúa því, að heiðnar lífsskoð- anir hetjualdar hafi lifað hér góðu lífi fram á 13. og 14. öld, og í sam- ræmi við slíkar kenningar eru sög- urnar vegnar og skýrðar, jafnvel þótt nærtækara sé að beita kristnum mið- aldahugmyndum. Ein leiðin til að kynnast viðhorf- um og vandamálum sagnanna er sú að hera þær saman við hugmyndir, sein tiðkuðust í kristnum ritum á miðöldum. En hér er ekki hægt um vik. í fyrsta lagi höfum vér mjög tak- markaða þekkingu á útlenduin bóka- forða íslendinga, um það leyti sem sögur voru skráðar. Og í öðru lagi er alit ókunnugt uin höfunda flestra ís- lendinga sagna. Ein helzta undan- tekningin frá þessu er Hrafnkels saga Freysgoða, sem Brandur Jónsson er talinn hafa samið. Um ævi Brands, ábóta og hiskups, er svo mikið vitað, að hægt er að geta sér til með nokk- urri vissu um sumar þær bækur, sem prýtt hafa bókaskáp hans. Hér á eftir verður helzt leitazt við að skýra sið- ferðileg vandamál Hrafnkels sögu ineð hliðsjón af slíkri vitneskju. 2 Mér er ekki kunnugt um, að til séu eldri skýringarrit um Hrafnkels sögu en frá 19. öld. I samræmi við ríkj- andi skoðanir á uppruna og sköpun íslendinga sagna var hún þá talin traust heimild um viðburði 10. aldar, og menn hikuðu jafnvel ekki við að taka liana fram yfir Landnámu, þar sem þessum tveim ritum bar á milli. Hrafnkels saga var talin ágætt dæmi um háþroska munnlegrar sagnalistar á Islandi, áður en sagnaritun hófst. En fyrir tæpum aldafjórðungi birti Sigurður Nordal einkar fróðlega og skemmtilega ritgerð um söguna, þar sem hann sýndi fram á með óyggj- andi rökum, að sögunni væri ekki einungis lítt treystandi, heldur væru sum atriðin í henni uppspuni frá rót- um. Niðurstöðu sína orðar Nordal sjálfur á þessa lund: „AðalviðburS- irnir, sem Hrajnkatla segir frá, hafa aldrei gerzt.“ Nordal lýsir henni sem skáldsögu: „Hrafnkatla ber að sam- setningu, frásagnarhætti og mannlýs- ingum öll einkenni ágætrar skáld- sögu.“ Nordal telur höfundinn hafa verið leikmann, og eins og aðrir fræðimenn á undan honum beitir hann heiðnum hugmyndum til að skýra gerðir manna og hvatir í sög- unni. Þannig segir hann til að mynda um þá ákvörðun Hrafnkels að þiggja 272
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.