Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 78

Tímarit Máls og menningar
„Þenna svein hafði Eyvindur tekið
af volaSi, þá er hann var heima, og
fluttan utan og haldiS sem sjálfan sig.
Þetta bragS Eyvindar var uppi haft,
og var þaS alþýSu rómur, aS færri
væru hans líkar.“ Hér er á ferSinni
maSur, sem vinnur eftirminnilegt
góSverk á öSrum. Sérstaka áherzlu
ber aS leggj a á þaS, aS Eyvindur hef-
ur haldiS skósveininn sem sjálfan sig.
Slíkt hefSi Hrafnkell aldrei gert.
í sögunni er griSkona á Hrafnkels-
stöSum látin bera þá saman Hrafnkel
og Eyvind. MannjöfnuSur þessi er
sérstaklega eftirtektarverSur fyrir þá
sök, aS hann felur í sér siSferSilegar
forsendur, sem brjóta í bága viS siSa-
skoSanir höfundarins sjálfs. ViShorf
griSkonunnar eru heiSin og í fullri
andstöSu viS meginboSskap sögunn-
ar. ViS skulum nú hyggja aS orSum
vinnukonunnar, þegar hún eggjar
Hrafnkel til aSfarar viS Eyvind:
„Satt er flest fornkveSiS, aS svo erg-
ist hver sem eldist. VerSur sú lítil
virSing, sem snemma leggst á, ef
maSur lætur síSan sjálfur af meS
ósóma og hefir eigi traust til aS reka
þess réttar nokkurt sinni, og eru slík
mikil undur um þann mann, sem
hraustur hefir heitiS. Nú er annan
veg háttaS þeirra lífi, er upp vaxa
meS feSrum sínum og þykja ySur
einskis háttar hjá ySur, en þá er þeir
eru frumvaxta, fara land af landi og
þykja þar mestháttar sem þá koma
þeir, koma viS þaS út og þykja þá
höfSingjum meiri. Eyvindur Bjama-
son, er hér reiS nú yfir á aS Skála-
vaSi meS svo fagran skjöld aS ljóm-
aSi af, er svo menntur, aS hefnd væri
í honum.“
RæSu griSkonunnar er hægt aS
skipta í tvo hluta. SíSasta málsgrein-
in er bein eggjun til árásar á Eyvind,
en á undan fara aSdróttanir um mun-
inn á þeim Eyvindi og Hrafnkatli.
Hvorugur þeirra er nefndur á nafn
i þeim hluta ræSunnar, en auSsætt er
þó, hvaS fyrir henni vakir. Annars
vegar eru menn (á borS viS Hrafn-
kel), sem hefjast til mannvirSinga,
en týna síSan virSingarstöSu sinni
og skortir þrek til aS rétta hlut sinn.
Slíkir menn eru, aS hyggju griSkon-
unnar, næsta ámælisverSir. En hins
vegar eru bónda synir, sem alast upp
viS litla virSingu meS feSrum sínum
og skapa sjálfum sér mikinn frama
meS löngum utanförum, svo aS þeir
þykja fremri höfSingjum (Eyvind-
ur). Eins og lesa má í orS griSkon-
unnar, þá hafa orSiS eins konar hlut-
verkaskipti meS Hrafnkatli annars
vegar og þeim Eyvindi og Sámi hins
vegar. Annar bóndasonurinn hefur
tekiS völdin af Hrafnkatli (sem lét
þau sjálfur af meS ósóma), og hinn
hefur aflaS sér svo mikillar frægSar,
aS jafnvel höfSingjar standa í skugga
hans. SamanburSurinn er ekki um
þaS, hvers konar menn þeir eru Ey-
vindur og Hrafnkell, heldur miklu
fremur hitt, hvers konar orSstírs þeir
284