Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 26

Tímarit Máls og menningat
heimsköpunarskáldskap að evo miklu leyti sem þetta er hægt. Þannig er
hlutverk Völuspár einstætt og aungvanveginn smátt.
Mörgum hefur reynst erfitt að ímynda sér að svo „lært“ kvæði sem Völu-
spá sé til orðið án kimnáttu höfundar í bóklegum lærdómi. Meðal íslendínga
hafa ágætir könnuðir bókmentasögu einsog Björn Magnússon Ólsen fyrir
tæpum hundrað árum og Sigurður Nordal snemma á þessari öld hneigst
að því að kvæðið sé ort rétt innanvið árið 1000, þeas. eitthvað 120 árum
áður en farið er að rita bækur á íslandi samkvæmt opinberri bókmentasögu.
B.M.Ó. leiddi meðal annars hugann að dómsdegi Völuspár. Hann benti á
að staðurinn þar sem „dyggvar dróttir“ skulu „yndis njóta um aldur daga“
geti naumast verið annar en paradís; dyggvar dróttir „hinir réttlátu í para-
dís“. Sigurður Nordal bar fram hálfútskúfaðan vísuhelmíng, því miður
dálítið vandræðalegan, sem þó alt eins gæti verið upprunalegur, þar sem
segir um ragnarök: „þá kemur hinn ríki / að regindómi / öflugur ofan /
sá er öllu ræður.“
Hvorugur gefur þó vísbendíngu um eftirhermu úr latínuritum meginlands-
ins né beina notkun kristinnar orðafræði sem leiða kynni til nákvæmari
árfærslu kvæðisins. Fróðlegt hefði verið að heyra álit svo viturra mál-
fræðínga á þó ekki væri nema ögn grunsamlegum smáatriðum sem eftilvill
kynnu að lúka ýmsu upp væm þau krafin sagna. Hvernig er hugsanlegt að
„málfræðilegt“ orð Völuspár einsog „undursamlegur“ geti 1) hafa orðið til
í norrænu áður en ritað mál, bóklegur lærdómur og grammatík, er komið
á gáng, þeas. norrænir menn farnir að lesa latínu, 2) hvaða hugmynd felst
að baki þessu orði í Völuspá og hvernig er hægt að nota slíka glósu úr
dýrlíngabókmentum um skáktöflur, jafnvel þó þær séu úr gulli, 3) getur
„undursamlegur“, orð svo fjarlægt orðfæri norrænna rúnaristna, verið ann-
að en þýðíng á latnesku orði, td. mirabilis?
Nú er haft fyrir satt að með germönskum þjóðflokkum hafi ekki hús
verið ætluð sérstaldega til þínghalds og blóta í líkíngu við kirkjur og ráðhús
í siðmentaðri þjóðskipulögum; nægir að vísa til doktorsritgerðar Olaf Olsens
um þetta efni, Hprg, hov og kirke, Khöfn 1966. Norrænir menn þínguðu á
víðavángi og sátu blótveislur að húsum héraðshöfðíngj a sinna. Óhugsandi á
heiðnum tíma að nefna „hátimbruð hof“ einsog í Völuspá, þó ekki væri
nema af þeirri ástæðu að skáldið hafði aldrei séð slíkt. Hugmyndir um há-
timbruð hof eru leiddar af falskri sagnfræði sem mynduð er á íslandi nokkr-
um kynslóðum síðar en kristni kom í landið; sú sagnfræði gerir ráð fyrir,
einsog fyr segir, að hér hafi verið „ásatrúarkirkja“ skipulögð einsog þjóð-
16