Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 47

Aðdragandi frönsku byltingarinnar 1789
þingsins má ráða nokkuð um pólitískar og þj óðfélagslegar hugmyndir hinnar
frönsku yfirstéttar stundu fyrir byltinguna.
í bænarskrám aðalsins er víð'a mælzt til þess, að ríkinu verði gerð stjóm-
arskrá, að stéttaþingið fái atkvæðisrétt um skattaálögur og stjómgæzlan í
landinu verði falin á hendur lögstéttaþingum í héraði. í annan stað er krafizt
mannhelgi einstaklinga og ritfrelsis blaða og trúfrelsis með nokkrum tak-
mörkunum. En Ijóst var af orðalagi og inntaki bænarskránna, að aðallinn
ætlaði sér úrslitavald á stéttaþingunum, svo í héraði sem í aUsherjarríkinu.
Að því er varðaði jafnrétti í skattamálum eru bænarskrár aðalsins nökkuð
sundurleitar, klerkar kröfðust flestir enn sem fyrr sinna gömlu skattfríðinda,
hinn veraldlegi aðall vildi víðast hvar halda í skattfrelsi sitt, sums staðar
vildu aðalsmenn gera nokkrar ívilnanir, en bæði klerkar og aðall vom á
einu máli um að varðveita lénsréttindi sín og lénsálögur, sem hvíldu á bænd-
um, og þeir vildu banna sölu embætta og aðalstitla, sem þeim fylgdu. Þeir
kröfðust einnig ívilnunar handa aðalbornum mönnum við stöðuveitingar
í hernum. Þegar aðallinn hóf uppreisn gegn konungseinveldinu á síðustu
ævidögum hins forna stjórnarfars hafði hann oft talað í nafni þjóðarinnar.
En þegar hann lagði fram óskir sínar og bænarskrár í kosningum til stétta-
þingsins gat enginn gengið þess dulinn, að í reynd rak hann erindi stéttar
sinnar, hagsmuna sinna og hleypidóma. Þess var engin von, að þriðja stétt
Frakklands gæti hlítt pólitískri fbrustu aðals, sem reyndist þegar í fyrstu lotu
bæði þröngsýnn og sérdrægur. Það breytir engu í þessu efni, að einstaka
aðalsmenn, jafnvel úr háaðlinum, voru víðsýnni og frjálslyndari en stéttin
í 'heild og studdu þriðju stétt í afdrifaríkum málum á fyrsta ferli byltingar-
innar.
Segja má, að hinni skammvinnu forustu franska aðalsins hafi lokið sama
árið og ofsi hans var mestur og sigurgleði — haustið 1788. Parlamentið
í París, höfuðvirki embættismannaaðalsins, hafði fram til þessa notið óskiptr-
ar hollustu allra þeirra, sem voru að vakna til pólitískrar vitundar á Frakk-
landi. Þegar það hvarf aftur til starfa í höfuðborginni var því tekið með
kostum og kynjum jafnt af götustrákum sem stórborgurum. En úrskurður
parlamentsins um skipan stéttaþingsins, sem fyrr var getið, varð bókstaf-
lega banabiti þess. Á einni nóttu var það rúið allri alþýðuhylli. Fram til
þessa hafði lítt borið á borgarastéttinni sem sjálfstæðum pólitískum aðila
í baráttunni gegn konungseinveldinu. Hún var á þessum mánuðum nánast
taglhnýtingur aðalsins, en nú snerist 'hún öndverð gegn parlamentinu og
hinum háværa áróðri þess gegn „harðstjórninni“. Hitt var öllu heldur, að
37