Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 36

Tímarit Máls og menningar
við sögu næstu ára á Frakklandi. Fagnaðarlátum múgsins ætlaði aldrei að
linna þegar fulltrúar þriðju stéttar gengu fram, aðli og klerkum var tekið
með ískaldri þögn, konungi klappað lof í lófa, en drottningunni send hróp-
yrði: Madame déficit! Frú fjárlagahalla höfðu eitraðar tungur Parísarborgar
kallað Maríu Antoinette síðustu misserin. Fáa, sem tóku þátt í þessari skrúð-
fylkingu, grunaði þá stundina, að þeir gengi til dánarmessu hins forna
franska þjóðfélags og sólin yfir Versölum hefði sortnað á himni.
Degi síðar en messa hafði verið sungin í kirkju Heilags Loðvíks setti kon-
ungur þing a'llsherjarstéttanna. Þingi þessu var í upphafi ætlað það hlutverk
eitt að ráða fram úr fjárhagsvandræðum ríkisins, en fyrir rás viðburðanna
hringdi það inn stj ómmálalega og þj óðfélagslega byltingu. Stéttir þingsins
og múgurinn utan vébanda þess lögðu hver með sínum hætti fram sinn
skerf til þessarar byltingar og þegar lýsa skal aðdraganda hennar verður að
kanna félagslega og efnahagslega tilveru hinna sundurleitu stétta frönsku
þjóðarinnar.
Þegar byiltingin brast á var Frakkland fjölmennasta ríki Evrópu, nálega
þrisvar si-nnu fjöbnennara en England, vafasamt hvort þegnar Rússakeisara
hafi verið fleiri. Samkvæmt ritúalinu skiptist franska þjóðin, um 23 milljónir
manna, í þrjár lögstéttir: klerka, aðal og þriðju stétt. Klerkastéttin, að
meðtöldum munkum og nunnum, er talin hafa verið 100 þúsundir manna,
undarlega fámenn í svo kaþólsku landi, en aðallinn var um 400 þúsundir.
Forréttindastéttimar frönsku sem svo voru kallaðar töldu því aðeins hálfa
milljón manna, öllum öðrum þegnum Frakklands var skipaður sess í þriðju
stétt. Að sjálfsögðu var þessi skipting einstaklega grófgerð lögfræðileg hug-
arsmíð, en það er skylt að taka mið af henni til báðabirgða.
Klerkastéttin naut ekki aðeins sérstakrar virðingar fyrir sakir guðlegs
embættis, heldur var hún búin miklum sérréttindum. Hún var rammlega
skipulögð, háði kirkjustefnur með vissu millibili, átti margþætt stjómsýslu-
kerfi og kirkjuleg dómþing. Kirkjan greiddi enga beina skatta, en galt kon-
ungi gjöf á hverju ári og réð sjálf upphæðinni, sem kallaðist því don gratuit.
Stundum bar það við, að kirkjan tæki lán handa ríkinu og sæi um greiðslur
á vöxtum og afborgunum slíkra lána. Gjöfulasta tekjulind kirkjunnar var
tíundin, sem hún tók af öllum jarðargróða Frakklands. Jarðeignir kirkj-
unnar voru miklar, einkum í norðurhéruðum ríkisins, en minni þegar sunnar
dró eða vestar, en alls mun hún hafa átt um tíunda hluta allrar jarðar á Frakk-
landi. Biskupar, ábótar og dómkirkjur voru oft landsdrottnar heilla þorpa
og höfðu af þeim lénstekj-ur. Engin stétt Frakklands var svo fastbundin kon-
26