Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 31

Nokkrir hnýsilegir staSir í fornkvœSum
í augum nútímamanna er þetta greinilega „akademiskt“ kvæði en ekki þjóð-
vísa, og ber þar hvorttveggja til, lært orðafar og þó einkum listræn heild
kvæðisins, kompósisjón þess, sem er af því tagi að hún dæmir svona kvæði
úr leik sem fólklor. Sé Sonatorrek fólklor eru vísindi þeirrar fræðigreinar,
til orðin af hlutrænum rannsóknum eftir daga Grimmsbræðra, að aungu
hafandi, og verður að afsanna öll slík vísindi; eða að minstakosti segja
þeim til fjandans, sem kynni að vera auðveldara.
Einhvemtíma frá 960 til ca. 1500, milli þess sem Sonatorrek er talið ort
og þángaðtil það er sannanlega skrifað upp, hlýtur kvæðið þó að hafa orðið
til. Því leingra aftur í tímann sem uppruni þess er áædaður, því ótrúlegra
verður kvæðið. Ekki fyrir það að synja að kvæðið sé ort af manni sem að
uppruna er bóndi og fiskimaður, en hann er umfram alt lærður maður og
hámentað skáld; og varla sjóræníngi. En það er ekki fyren laungu eftir land-
námsöld, meira að segja laungu eftir kristnitöku, að í landinu gætu skilyrði
hafa myndast fyrir því að svo lært kvæði yrði til.
Einusinni sem oftar var ég að fletta Eglu mér til gamans og hitti á niður-
lag Sonatorreks. Þar standa þessi vísuorð:
skal ég þó glaður
með góðan vilja
og óhryggur
heljar bíða.
Mér kom höfuðatriði þessa vísuhelmíngs, „með góðan vilja“, þannig fyrir
sjónir einsog ég „hefði komið hér áður“ — deja vu kalla sálfræðíngamir
það. Þegar ég fer að rýna betur í þetta, rennur altieinu upp fyrir mér stað-
urinn: Lúkas II, 14, — jólaguðspjallið.
Boðskapur einglanna á jólanótt hjá Lúkasi hljóðar svo í Vúlgötu, latneskri
biflíu miðalda: „Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae
voluntatis“.
Þessi orð hljóta að hafa verið kunn á íslandi frá því er fyrst var farið
að sýngja saltara á jólum að upphafi kristni.
Ofangreindur biflíustaður hefur laimgum vafist fyrir biflíuþýðendiun,
orðið ritskýrendum fótakefli og guðfræðíngum bitbein. Enn hefur ekki verið
endi bundinn á þrætu sem þessi einföldu orð stofna til og verður líklega seint.
Nokkumveginn orðréttur texti í Vúlgötu á þessum stað hlyti eftir orðanna
hljóðan að vera svo á íslensku: „Dýrð sé guði í upphæðum og friður til
handa þeim mönnum sem eru með góðan vilja“ (eða hafa góðan vilja).
21