Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 46

Tímarit Máls og menningar^
söguna, en hefur orðið að sætta sig við æði mikla endurskoðun og gagnrýni
á síðustu áratugum.
A okkar öld hafa rannsóknir á frönsku hyltingunni beinzt ekki sízt að
árunum sem á undan henni fóru og seinustu misserum. Við þessar rann-
sóknir hefur margt orðið skýrara um orsakir byltingarinnar, eða öllu heldur
þá orsakasamfléttu, sem var jarðvegur hennar og baksvið. Þegar könnuð er
pólitísk atburðarás áranna næstu á undan byltingunni, þá er auðsætt, að
hér var hvorki um að ræða samsæri fámennrar klíku né almenna uppreisn
þjóðarinnar gegn konungseinveldinu. Þróunin var ekki svo einföld í sniðum.
Á árunum 1787—1788 fara hin pólitísku átök fram milli aðals og einveldis-
stjórnar. Og það er athyglisvert, að í þessari sennu skipaði aðallinn sér
allur í eina fylkingu: hinn kynborni sverðaðall og sá aðall, sem kenndur
var við kjól, embættismannaaðallinn, einkum sá sem sat í parlamentunum
eða yfirdómstólum Frakklands. Uppreisn þessa aðals var fyrsti aflvaki
frönsku byltingarinnar. Einstaka samtíðarmenn skildu þetta lorsakasamband
í sögu byltingarinnar, til að mynda Robespierre, sem löngum var yzt til
vinstri í stj órnmálabaráttu næstu ára, og hinn aðalbomi útlagi og konungs-
sinni og skáld, Chateaubriand, sem sagði hin fleygu orð: Patrísíarnir hófu
byltinguna, plebejarnir luku við hana.
Þess var fyrr getið, að einveldisstj órnin boðaði hinar gömlu lögstéttir
ríkisins til þings, sem koma skyldi saman í byrjun maímánaðar 1789. Þetta
gerðist í ágústmánuði sumarið 1788. í september lét konungsstjórnin enn
undan og kvaddi parlament eða yfirdómstól Parísar heim úr útlegðinni.
Parísarparlamentið lét það verða sitt fyrsta verk að úrskurða um skipan
og starfshætti hins komandi stéttaþings. Úrskurðu parlamentsins var á þá
lund, að hver hinna þriggja lögstétta skyldi 'hafa jafna fulltrúatölu, að hver
þeirra skyldi þinga og rökræða í sérstakri málstofu og greiða atkvæði hver
í sínu lagi, svo sem verið hafði að fomu eða á stéttaþinginu sem háð var
síðast árið 1614. Með þessari skipan hafði Parísarparlamentið skipað sér í
fylkingu með sérréttindastéttunum, klerkum og aðli og tryggt þeim pólitískt
alræði á stéttaþinginu.
Á þessu undirbúningsskeiði frönsku byltingarinnar hefur aðall Frakklands
því forustuna í baráttunni gegn konungseinveldinu. Var hann þess megn-
ugur að gegna því forustuhlutverki til langframa? Jákvætt svar við þeirri
spumingu var undir því komið, hve langt hann vildi ganga til samkomulags
við þriðju stétt um pólitísk réttindi og afnám sinna eigin stéttarfríðinda.
Af bænarskrám þeim, sem klerkar og aðall sömdu í kosningunum til stétta-
36