Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 50

Tímarit Máls og menningar
réttindastéttirnar höfðu beinan kosningarrétt: alfir aðalbomir karlmenn 25
ára eða eldri höfðu atkvæðisrétt á sínum kjörfundum. Sami réttur var veittur
biskupum og sóknarprestum, en kórsbræður og munkar skyldu velja fulltrúa
á kjörfundi. En fulltrúar iþriðju stéttar skyldu kjörnir sam'kvæmt takmark-
aðri kosningarrétti og nokkuð flóknum óbeinum kosningum. í Parísarborg
höfðu þeir einir kosningarrétt, sem greiddu sex franka á ári í nefskatt, sem
kallaðist capitation. En allir þeir, sem skráðir voru á skattaskrár, og voru
25 ára eða eldri höfðu atkvæðisrétt á frumkj örfundum, þ. e. annaðhvort í
kirkjusókn sinni eða iðngildi, að undanteknum hjúum, mönnum sem ekki
stóðu fyrir heimili, sonum í foreldrahúsum, fátækum daglaunamönnum og
fullkomninn öreigum, er voru á framfæri. En ekki voru kjörnir fulltrúar
þriðju stéttar á AHsherjarþingið fyr en eftir tvöfaldar, þrefaldar og jafnvel
ferfaldar kosningar, allt eftir því hvort kjördæmið var í borg og bæ eða
í sveit.
Þetta kosningakerfi hlaut að sjálfsögðu að lyfta undir hina menntuðu og
auðugu borgarastétt, enda voru það hennar menn, sem höfðu sig mest í
frammi á kjörfundunum, en ólæsir og óskrifandi iðnaðarmenn og sveita-
menn fengu vart orðað hugsanir sínar og óskir. Það var því stórborgara-
stéttin sem átti flesta fulltrúana á aUsherj arþingi stéttanna í Versölum. Af
100 fulltrúimi þriðju stéttar voru 25 lögfræðingar, 5 menntamenn úr öðrum
starfsgreinum, 13 voru iðjdhöldar, kaupmenn og bankastj órar, 7—9 voru
úr sveitunum, en gátu þó ekki talizt bændur í þeirrar tíðar merkingu.
En meðan kosningar fóru fram, og þær tóku margar vikur, voru kvörtun-
arbréfin samin og skrifuð. Þeim má skipta í tvo meginflokka: kæruskjöl,
sem samin voru á kjörfundunum í kirkjusóknum og iðngildum og síðan
lögð fyrir æðri kjörfundi, og þau kærubréf sem þar voru skrifuð og síðan
send allsherj arþingi stéttanna í Versölum. Af þessum síðamefndu kæru-
skjölum eða bænarskrám hafa 522 varðveitzt, upprunalega voru þau 615
talsins. Áður hefur verið minnzt á kæruskjöl aðals og klerka. Kærubréf eða
bænarskrár þriðju stéttar em svo til öll samin af borgarastéttinni. Þegar
þau eru könnuð má glögglega sjá, að hún talar fyrir munn þjóðarinnar,
svo sem það orð var þá skilið, og gerist um leið pólitískt forustulið hennar
í þeirri byltingu, sem stóð fyrir dyrum.
í þessum kærubréfum þriðju stéttar er krafizt málfreisis, ritfrelsis og funda-
frelsis. Verzlun skal að fullu frjáls, banna skal handtökur án dóms og laga.
Allt vom þetta frelsisréttindi, sem aðallinn gat samþykkt sér að skaðlausu,
nema ef vera skyldi verzlunarfrelsið. En þriðja stétt lét ekki þar staðar
40