Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 82

Þorsteinn frá Hamri
Hugleiðingar
í tilefni af Hellismönnum og Halldóri Laxness
1 Torfi dnap Kroppsmenn tólf samian, og
bann réð mest fyrir drápi Hólmsmanna,
og hann var á Hellisfitjnm og fflugi
hinn svaxti og Sturla goði, þá er þar
voru drepnir átján Hellismenn, en Auð-
un Smiðkelsson brenndu þeir inni á
Þorvarðsstöðum. — Sturlubók Landnámu
37.
2 Hrosskell gaf land Þorvarði, föður Smið-
kels, föður þeirra Þórarins og Auðun-
ar, er réðu fyrir Hellismönnum; hann
bjó á Þorvarðsstöðum. — Sturlubók 43.
3 Þorvaldur holbarki var hinn fjórði (son
Höfða-Þórðar); hann kom um haust eitt
á Þorvarðsstaði til Smiðkels og dvaldist
þar um hríð. Þá fór hann upp til hellis-
ins Surts og færði þar drápu þá er hann
hafði ort um jötuninn í hellinum. Síðan
fékk hann dóttur Smiðkels, og þeirra
dóttir var Jórunn, móðir Þorbrands í
Skarfsnesi. — Sturlubók Landnámu 208.
4 Og er þeir fundust, flýði þegar ÞorgeÍT
gyrðilskeggi við sjöunda mann ... Þor-
geir gyrðilskeggi nom staðar á Amar-
vatnsheiði og lagðist í helli á Fitjum og
safnaði sér liði og var þar, þar til er
Borgfirðingar gerðust til þeina. Þá stökk
Þorgeir norður á StrandÍT og var þar
drepinn, sem segir í Álfgeirs þætti. —
Harðar saga 33.
5 Ingólfur vá tvo menn í einu höggvi af
Hellismönnum í seli í Miklagili og vá
þrjá menn aðra; þar féll förunautur
hans, en hann varð sár mjög og dó litlu
síðar. — Þórðarbók Landnámu.
6 Óaldarvetur varð mikdll á íslandi í
heiðni í þann tíma er Ilaraldur konung-
ur gráfeldur féll, en Hákon jahl tók ríki
í Noregi. Sá hefur mestur verið á ís-
landi. Þá átu menn hrafna og melrakka,
og mörg óátan iil var etin, en sumir létu
drepa gamalmenni og ómaga og hrinda
fyrir hamra. Þá sultu margir menn til
bana, en sumir lögðust út að stela og
urðu fyrir það sekir og drepnir. Þá vág-
ust skógarmenn sjálfir, því að það var
lögtekið að ráði Eyjólfs Valgerðarsonar,
að hver frelsti sig, sá er þrjá dræpi seka.
— Viðaulki Skarðsárbókar.
7 Þeir riðu upp á Arnarvatnsheiði, þar til
er þeir koma á Hellisfitjar. Þá faia þeir
í hellinn Surt og upp á vígið. — Sturl-
unga, íslendinga saga 115.
1. HeUismannasögur
Þær ofansktáðaT greinar sem geta Hell-
ismanna eru elztu sagnminjar sem um þá
verða fundnar, auk mannvirkja þeirra sem
enn vitna um dvalir manna í Surtshelli
sjálfum. Ádrepur Sturlubókar gætu bent
til glataðrar heimildar um Hellismenn,
enda s\ipar þeim til annarra staða rits
Sturlu þarsem hann tekur upp uppistöðu
eða megindrætti sagna. Harðar saga vitnar
beinlínis til „Álfgeirs þáttar“ um dráp
72