Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 96

Tímarit Máls og menningar
til Ilalldórs Laxness, og er þá vel. Þegar
getið er Himinbjargar, hvarfla í hugann
orðtök og setningar úr Sóleyjarkvæði Jó-
bannesar úr Kötlum, og má þá vel við
una. En þegar farið er að tala um bong-
aradæturnar, sem vilja 9krifa nafn sitt í
þingbókina með tíðablóði, þá kemur í
hugann sá höfundurinn, sem ég veit einan
manna á fslandi hafa rætt af skáldlegri
inniifun um blóðlifrar í Venusskégum
gleðikvenna.
Sagan er þjóðfélag9eðlis, um þessa tíma
ástand í mannheimnm1. Þar eru víða dregn-
ir sikarpir drættir og skýriega að orði kom-
izt. Þegar ríkisráðið með sinn Sérfræðing
og undir vemdarvæng noma og ókinda
bíður í ofvæni slyssins, sem það sjálft hef-
ur fyrirbúið með fylgiliði sínu, þá undir-
býr það þá sjálfsögðu ráðstöfun að koma
ábyrgð slyssins yfir á reikning lýðsins,
dylgjandi um slæleg vinnubrögð og heimtu-
frekju, sem fyrr eða síðar myndu valda
ósköpunum. Þessum lida, en veigamikla
þætti sannleikans um mannfélagsmálin er
snyrtilega fyrir komið á sínum stað. Þær
fara líka vel setningarnar um það, hvemig
menn eigi að rækta úr sér samvizkuna:
Vilji menn rækta úr sér samvizkuna verða
þeir að drýgja eitthvað stórt og illt, valda
þjáningum, gera mönnum og dýrum mein,
leigja eða selja systur eða móður.
Einfaldleiki og íburður
1.
Höfundar ritanna, sem hér hafa verið
gerð að umtalsefni, standa ÍTamarlega í
röðum þeirra íslendinga, sem hafa hlotið
viðurkenningu sem góðir listamenn í sinni
grein. Og bækumar, sem ég hef nú nítt
niður fyrir allar hellur, bera því vitni, að
höfundar' þeirra hafa mikið til brunns að
bera. Málfar er mjög gott, og svo að ekk-
ert sé undan skilið og hvergi hlífzt við, þá
skal það tilkynnt, að ég fann sitt mállýtið
í hvorri bók. Þorsteinn segir á einum stað:
Svo stofnuðu þau sitt hvort félagið. Betur
fer á því að segja: Svo stofnuðu þau sitt
félagið hvort. Það er orðið nökkuð algengt,
að rangt sé farið með fornafnasambandið
sinn hvor, en góðir og vandvirkir rithöf-
undar ættu að fullnuma sig á því sviði.
— Svava talar einu sinni um að ryksuga.
í mínum eyrum er þetta hreinasta orð-
skrípi, hversu algengt sem það er orðið.
Auðvitað á að segja að ryksjúga. Sugur
hvers konar -— og þar á meðal ryksugur
— sjúga, og flugur fljúga. En ekki meira
um málfarið, aðeins beztu þakfcir til þeirra
beggja fyrir það, hve vandað það er. —
Stíll Svövu er látlaus og felldur, stíll Þor-
steins svipmifcill, og kjammikil orðatil-
tæki leika honum á tungu, en njóta sín
ekfci sem skyldi í umhverfi því, sem bókin
býr þeim. Einstakar setningar í Himin-
bjargarsögu eru bráðsnjallar og myndu ó-
gleymanlegar í samböndum1, þar sem þær
ættu betur heima. Og ævintýrið um Maríu
í lok Leigjandans sýnir, svo að ekiki verður
um villzt, hvers Svava er megnug, þegar
hún er heima hjá sér.
Nú vil ég tafca það fram skýrt og skil-
merkilega, að ég tel rit þessaia ungu höf-
unda, sem ég hef gert hér að umtalsefni,
hreirat ekki svo forkastanleg, að þeirra
hluta vegna væri ástæða til að fara um
þau svo mörgum og lítt lofsamlegum orð-
um og hér hefur verið gert. Á þessi rit
hefði ég efcfci séð ástæðu til að minnast,
ef blessaðir biaðagagnrýnendumir okkar
hefðu efcki sýnt þann frumleik að telja
þessi rit fullkomnust þeirra frumsaminna
bókmenntaverka, sem íslenzkir rithöfundar
létu frá sér fara á því herrans ári 1969.
Nú skulum við rétt gera ráð fyrir þeim
möguleifca, að umrætt ár hefði verið því-
líkt hallærisár í íslenzkum bókmenntum,
að þessar bækur væru í raun og sannieika
beztu bækur þe9s. En því er alls ek'ki til
86