Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Qupperneq 13

Bréf til Kristins E. Andréssonar
skilnings á því sem spámennirnir höfðu sagt, þegar þú í Rauðum pennum
laukst upp ritningum hinna útlendu rauðu penna. Allt fannst mér þetta
svo framandi og torskilið að það minnti mig helzt á klassíska tónlist sem
ég enn þann dag í dag get ekki skilið né hlustað á mér til ánægju eða
afþreyingar.
En auðvitað leyndi ég þessu í innstu fylgsnum sálar minnar, og ég bar
mikla virðingu fyrir hinni nýju bókmenntastefnu sem átti að frelsa heiminn,
því maðurinn er yfirleitt þannig af guði gerður að hann ber meiri virðingu
fyrir því sem hann skilur ekki en hinu sem hann telur sig kunna nokkur
skil á.
En nú, þegar ég heyri þig rifja þetta upp eftir þrjátíu og sex ár, finnst
mér að ég skilji þetta allt saman snöggtum bemr en 1935, hvort sem það
stafar af því að ég hef vaxið eitthvað að vizku og náð síðan þá, eða að
þér hafi tekizt betur að tjá þig en þegar þú kynntir okkur hina erlendu
rauðu penna 1935, nema hvorttveggja sé. Því skulum við að minnsta kosti
reyna að trúa.
Þótt okkur finnist ef til vill nú að margt sé eða hafi verið skrítið í boð-
skap Rauðra penna, verðum við að viðurkenna að þeir voru þrátt fyrir allt
merkilegt þjóðfélagslegt fyrirbæri. Og þrátt fyrir allt voru tímar Rauðra
penna skemmtilegir tímar. Hvað sjálfan mig snerti var ég með fremur
sem áhorfandi en þátttakandi. Eg var menntunarlítill sveitamaður, en sveita-
rómantík mín hafði liðið skipbrot þegar holskefla kreppunnar reið yfir, og
mér skolaði upp á fjörur ykkar Rauðpennunga sem hverju öðru vogreki.
Og þó að ég skildi ykkur ekki nema að takmörkuðu leyti fannst mér sem
ég ætti ekki annarsstaðar skárra griðland.
Eg trúði til dæmis aldrei á byltinguna. Þessvegna beið ég aldrei neitt
tjón á sálu minni þegar löngu síðar kom til hins mikla uppgjörs og út-
tektar Krústsjoffs á verkum og vinnubrögðum Stalíns.
Má vera að þetta hafi verið borgaralegur veikleiki eða arfur frá árum
sveitarómantíkurinnar. Innst inni held ég að ég hefði helzt kosið að skrifa
sem óháður þjóðfélagsgagnrýnandi utan við alla isma og stefnur. En það
var ekki hægt. Slíkur maður hlaut að verða utangarðs, að minnsta kosti
eftir að Iðunn, hið ágæta tímarit Arna Hallgrímssonar, leið undir lok. Svo
er líka annað. Eg held að kynni mín af ykkur Rauðpennungum hafi haft
nokkur áhrif á stíl minn og rithátt og ekki til hins betra. Það á ekki að fara
með klám í kirkju, sagði gamla fólkið.
Og ykkur fannst víst að það ætti ekki að viðhafa óviðurkvæmilega spélni
315