Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 73

Makbeð eða Hinn morðsýkti
Makbeð segir:
Svo djúpt í blóði veð ég
að til að bjargast væri líkur vandi
að vaða fram og snúa að sama landi (III, 4)
í Makbeð er sagan kvoðukennd og þykk eins og bruggefja eða blóð. Eftir
forleik með nornunum þrem, hefst leikurinn sjálfur á orðum Dúnkans:
Hver er svo blóði drifinn?
(1,2)
Hver og einn í þessum leik er löðrandi í blóði, hinir myrtu jafnt og morð-
ingjarnir. Oll veröldin er ötuð blóði. Svo segir Dónalbaín, sonur Dúnkans:
Hér sjást viða
rýtingar glampa í brosi; og skylda blóðsins
fer blóði næst. (II, 3)
Blóðið í Makbeð er ekki eingöngu táknmál; það er sannarlegt blóð, sem
flæðir úr líkum myrtra manna. Það lætur eftir sig flekki á höndum og and-
litum, á hnífum og sverðum.
Svo segir lafði Makbeð:
örlítið vatn þvær af oss þetta starf;
ekki’ er nú sökin þyngri! (II, 2)
En þetta blóð verður ekki þvegið af höndum, andlitum, né hnífum. Makbeð
er frá upphafi til enda manndráp. Meira og meira streymir af blóði, allir
vaða í blóði, það flæðir um sviðið. Makbeð-sýning, sem ekki léti veröldina
kaffærða í blóði, hlyti að vera röng. Vélin Mikla er að nokkru leyti aðeins
huglæg. Grimmd Ríkarðs rætist sem dauðadómar. Flestum er þeim full-
nægt utan sviðs. I Makbeð er bani, glæpur, morð, framinn verknaður. Eins
er um söguna í þessum leik, hún er hlutlæg, áþreifanleg, raunsönn og þrúg-
andi; hún birtist sem dauðahrygla, sem sverð á lofti, sem rýtingsstunga.
Makbeð hefur verið nefndur harmleikur um valdasýki, og harmleikur um
hrylling. Hvorugt er satt. I Makbeð er aðeins eitt stef: morð. Sagan er ein-
földuð til hlítar, í eina mynd, óbrotnar andstæður: þá sem drepa og þá
sem eru drepnir.
Valdabarátta merkir í þessum leik ákvörðun og viðbúnað til morðs.
Hryllingur merkir minningu um þau morð sem framin hafa verið, og ótta
við nýja glæpi sem ekki verður hjá komizt. Hið mikla og sanna morð, sem
375