Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Side 74

Tímarit Máls og menningar
sagan hefst á, er konungsmorð. Síðan þarf að drepa áfram; þangað til sá
sem drepur er sjálfur drepinn. Hinn nýi konungur mun verða maðurinn
sem hefur drepið konung. Þetta er forskriftin úr Ríkarði þriðja og öðrum
„konunga-leikjum“, og er hin sama í Makbeð. Hinn mikli götuvaltari sög-
unnar hefur verið setmr af stað og kremur alla hvern af öðrum. I Makbeð
fær vítahringur morðanna þó ekki svip af vél; öllu heldur minnir hann á
skelfilega vaxandi martröð:
Makbeð: Hvað líður nóttu?
Lafði Makbeð: Deilir við skímu dags um hvor sé hvor. (III, 4)
Flest atriði gerast að nóttu, raunar á öllum tíma nætur: það er síðkvöld,
miðnætti, og svipstundir í dögun. Nóttin er sífellt nálæg, til kvödd og sí-
kölluð fram í þaula; með líkingum: „O, aldrei skal sól þann morgun sjá!“
(I, 5); með atferli: þjónar bera blys, tendra þau, og slökkva; með skyndi-
legum hversdags-athugasemdum:
Þú ferð í náttserk. (II, 2)
Það er nótt, sem svefninn er dæmdur frá. í engum öðrum harmleik Shake-
speares er jafnmikið talað um svefn. Makbeð hefur myrt svefninn, og
gemr aldrei framar sofið. A Skotlandi öllu getur enginn sofið. Svefn er
ekki til, einungis martröð.
... Þeir velta dauðadrukknir
í svefninn eins og svín.... (I, 7)
Makbeð og lafði Makbeð berjast ekki aðeins við þennan óhæga svefn, sem
ekki hefur gleymsku að færa, heldur einnig dagdrauma um glæp. Það er
sams konar martröð sem kvelur Bankó.
Drungafarg liggur á mér eins og blý,
samt er mér varnað svefns. Mild máttarvöld!
fjötrið í mér þann illa hug sem húmið
hænir að mínum draumum! (11,1)
Svefn og fæða hefur hvorttveggja verið eitrað. í veröld Makbeðs — mein-
luktustu veröld sem Shakespeare hefur skapað — er allt gagntekið af
morði, hugsun um morð og ótta við morð. I þessum harmleik eru einungis
37 6